Jak kodeks spółek handlowych reguluje zasady zastawu na udziałach i akcjach?
Możliwość ustanowienia zastawu na udziałach i akcjach przewiduje kodeks spółek handlowych w art. 180. Stwierdza, iż zastawienie udziału powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Przepis k.s.h. jest szczególny w stosunku do ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.
O ustanowieniu zastawu na udziale zainteresowani zawiadamiają spółkę, przedstawiając dowód ustanowienia zastawu. Ustanowienie zastawu jest skuteczne wobec spółki od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych zawiadomienie wraz z dowodem dokonania czynności.
W razie ustanowienia zastawu na udziale wspólnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością prawo do uczestnictwa w zgromadzeniu wspólników i prawo głosu przysługuje w dalszym ciągu zastawcy. Prawo głosu, jako prawo związane z udziałem, nie może być samodzielnym przedmiotem obrotu. Ponadto w odniesieniu do spółki akcyjnej zastawnik może wykonywać prawo głosu z akcji imiennej lub świadectwa tymczasowego, na której ustanowiono zastaw, jeżeli przewiduje to czynność prawna ustanawiająca ograniczone prawo rzeczowe, oraz gdy w księdze akcyjnej dokonano wzmianki o jego ustanowieniu i o upoważnieniu do wykonywania prawa głosu. Jednakże statut może przewidywać zakaz przyznawania prawa głosu zastawnikowi lub użytkownikowi akcji albo może uzależnić przyznanie takiego uprawnienia od zgody organu spółki.
Umowa spółki może uzależnić zastawienie udziału od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Zgody udziela zarząd w formie pisemnej. Gdy zgody odmówiono, sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie, jeżeli istnieją ważne powody. W takim przypadku spółka może w terminie wyznaczonym przez sąd rejestrowy przedstawić innego nabywcę. W razie braku porozumienia cenę nabycia i termin jej zapłaty ustala sąd rejestrowy na wniosek wspólnika lub spółki, po zasięgnięciu, w miarę potrzeby, opinii biegłego. Jeżeli wskazana przez spółkę osoba nie uiściła ceny nabycia w wyznaczonym terminie, wspólnik może rozporządzać swobodnie swoim udziałem, jego częścią lub ułamkową częścią udziału, chyba że nie przyjął oferowanej zapłaty
Stosownie do przepisów kodeksu spółek handlowych zbycie lub zastawienie udziału, umowa spółki może uzależnić od zezwolenia spółki albo w inny sposób ograniczyć. Przepis ten nie dopuszcza jednak całkowitego umownego wyłączenia prawa wspólnika do rozporządzania udziałem. Takie stanowisko zajmowane jest też przez sądy. Należy pamiętać o tym, że zarówno spółka, spółka zależna, jak i spółdzielnia zależna nie może przyjmować w zastaw własnych udziałów.