Celem państwowego systemu monitorowania i kontrolowania jakości paliw jest przeciwdziałanie transportowaniu, magazynowaniu i wprowadzaniu do obrotu paliw, także biopaliw, które nie spełniają ustanowionych prawem wymagań jakościowych.
Niemal dwa lata temu weszły w życie przepisy ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw z 25 sierpnia 2006 r. Obok ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych z 25 sierpnia 2006 r. jest to główny akt prawny rangi ustawowej, który reguluje wytwarzanie i dystrybucję paliw.

Główny kontroler

System monitorowania i kontrolowania jakości paliw utworzono w 2007 roku. Celem systemu jest przeciwdziałanie transportowaniu, magazynowaniu, wprowadzaniu do obrotu paliw, a także przeciwdziałanie gromadzeniu ich w stacjach zakładowych, które nie spełniają ustawowych norm jakościowych. Podstawowym zadaniem systemu jest kontrolowanie jakości paliw u przedsiębiorców, paliw ciekłych u właścicieli lub użytkowników wybranej floty transportowej, a także biopaliw ciekłych u rolników wytwarzających je na własny użytek, a także rejestrowanie i przetwarzanie informacji w powyższym zakresie. Realizowanie tych zadań jest w całości finansowane z budżetu państwa.
Systemem zarządza prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Do zadań prezesa UOKiK należy prowadzenie wykazów przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie:
• wytwarzania paliw,
• transportowania paliw,
• magazynowania paliw,
• prowadzenia stacji paliwowych, stacji zakładowych oraz hurtowni paliw.
Wspomniane wykazy sporządzane są głównie na podstawie danych udostępnianych przez Główny Urząd Statystyczny, Urząd Regulacji Energetyki, Państwową Straż Pożarną oraz Urząd Dozoru Technicznego.

Zakres kontroli

Do zadań prezesa UOKiK należy też prowadzenie wykazów:
• właścicieli i użytkowników wybranych flot,
• rolników wytwarzających biopaliwa ciekłe na własny użytek (dane udostępniane są przez Agencję Rynku Rolnego);
Obok zadań czysto sprawozdawczych szef UOKiK nadaje także numery identyfikacyjne wszystkim wymienionym wyżej podmiotom oraz prowadzi wykaz akredytowanych laboratoriów badających jakość paliwa, na podstawie danych udostępnianych przez Polskie Centrum Akredytacji.
Do jego zadań należy też ustalanie programów kontroli jakości paliw, sposobów oznaczania próbki w celu uniemożliwienia identyfikacji przedsiębiorcy, stacji paliwowej, stacji zakładowej, hurtowni paliw lub rolnika wytwarzającego biopaliwa oraz opracowywanie rocznych raportów dotyczących programów kontroli jakości, gromadzenie i przetwarzanie, na potrzeby systemu, danych statystycznych dotyczących kontroli jakości paliw.

Procedura kontroli

Kontrolę jakości paliw przeprowadza inspektor Inspekcji Handlowej (od przyszłego roku inspektor UOKiK) na podstawie pisemnego upoważnienia imiennego do przeprowadzania tej operacji i po okazaniu legitymacji służbowej.
Inspektor jest uprawniony do pobrania próbek ze zbiornika, opakowania jednostkowego lub z urządzenia służącego do dystrybucji paliwa. W toku kontroli inspektor może także zażądać udostępnienia dokumentów dotyczących pochodzenia i jakości badanego paliwa. Czynności kontrolne inspektora polegają w szczególności na pobraniu dwóch próbek, które następnie zostają oznaczone zgodnie z wytycznymi prezesa UOKiK. Próbki mogą być też pobierane - w obecności inspektora - przez pracownika akredytowanego laboratorium.
Po dokonaniu kontroli inspektor sporządza w dwóch egzemplarzach protokół pobrania próbek paliw. Protokół powinien zostać podpisany przez inspektora pobierającego próbki i kontrolowanego przedsiębiorcy lub rolnika. Przy czym odmowa podpisania protokołu przez wskazane podmioty nie wstrzymuje procedury przekazania próbek pobranego paliwa do badania.
Inspektor ma obowiązek niezwłocznego przekazania obu próbek do akredytowanego laboratorium, przy czym jedna próbka stanowi próbkę kontrolną, a druga podlega badaniu. Na pisemny wniosek kontrolowanego podmiotu wojewódzki inspektor może zlecić zbadanie również próbki kontrolnej. Od takiego badania pobiera się zaliczkę w wysokości kosztów badania próbki kontrolnej, którą zwraca się kontrolowanemu w przypadku stwierdzenia, iż paliwo poddawane badaniom nie narusza wymagań jakościowych.

Kary za niską jakość

Za wytwarzanie, transportowanie, magazynowanie lub wprowadzanie do obrotu paliw ciekłych, biopaliw ciekłych, gazu skroplonego (LPG), sprężonego gazu ziemnego (CNG) lub lekkiego oleju opałowego, które nie spełniają norm jakości, grożą grzywny:
• od 50 do 500 tys. zł (lub kara pozbawienia wolności do lat 3),
• od 100 tys. do 1 mln zł lub kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, jeżeli paliwo stanowi mienie znacznej wartości,
• od 10 do 25 tys. zł w przypadku paliwa o mniejszej wartości,
• od 25 do 250 tys. zł za działania nieumyślne.
Ustawa o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw przewiduje powyższe kary grzywny dla:
• rolnika wytwarzającego na własny użytek biopaliwa ciekłe, które nie spełniają ustawowych norm jakości,
• właściciela lub użytkownika floty wprowadzającego do obrotu biopaliwo ciekłe stosowane w tej flocie bez stosowanego zgłoszenia i niespełniające wymagań jakościowych, zaopatrującego wybraną flotę w biopaliwo ciekłe z dystrybutora nieznakowanego w sposób właściwy i niewykonującego obowiązku informowania prezesa UOKiK o zmianie danych zawartych w zgłoszeniu,
• przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, magazynowania lub wprowadzania do obrotu biopaliw ciekłych w sposób niezgodny z ustawą,
• stosującego ciężki olej opałowy niespełniający wymagań jakościowych,
• stosującego olej do silników statków żeglugi śródlądowej, który nie spełnia norm jakościowych.
KONTROLA JAKOŚCI PALIW
• Kontrola jakości paliw przebiega w dwóch okresach monitorowania: od 1 maja do 30 września (okres letni) oraz od 1 października do 30 kwietnia (okres zimowy).
• Kontrola jakości paliwa transportowanego może być przeprowadzana wyłącznie na wniosek policji bądź w toku czynności wykonywanych przez policję.
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz.U. 2006 r. nr 169, poz. 1200 ze zm.).
• Ustawa o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz.U. 2006 r. nr 169, poz. 1199 ze zm.).