Skuteczność działań organów ścigania przy przestępstwach związanych z bankowością elektroniczną będzie większa, gdyż banki będą mogły przekazywać informacje o podejrzanych zdarzeniach bezpośrednio policji.

zmiana prawa Skuteczność działań organów ścigania przy przestępstwach związanych z bankowością elektroniczną będzie większa, gdyż banki będą mogły przekazywać informacje o podejrzanych zdarzeniach bezpośrednio policji.
Przepisy ustawy Prawo bankowe (Dz.U. z 2003 r. nr. 72, poz. 665 ze zm.), regulujące współpracę banków z organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości, zawierają luki. Przepisy te nie przewidziały wszystkich aspektów współpracy banków z organami ścigania, zwłaszcza w zakresie przestrzegania tajemnicy bankowej. Trudno przy tym czynić zarzut bankom, że ściśle interpretują przepisy o tajemnicy bankowej, których naruszenie zagrożone jest sankcją karną. Nie można więc mówić, że banki odmawiały określonych informacji, lecz, że po prostu nie mogły ich udzielać w świetle obowiązujących przepisów. Dotyczyło to przede wszystkim udzielania informacji o działalności osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz o sprawcach przestępstw lub wykroczeń w zakresie określonym w ustawie Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005 r. nr 108, poz. 908 ze zm.).
Obowiązek zachowania tajemnicy
Zgodnie z art. 104 ust. 1 ustawy Prawo bankowe (tj. Dz.U. z 2003 r. nr 72, poz. 665 ze zm.) tajemnica bankowa obejmuje wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji oraz w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje. Wspomniany przepis wraz z dalszymi przepisami dotyczącymi tajemnicy bankowej (do art. 108) mają charakter publicznoprawny, a ponadto są przepisami iuris cogentis, w żadnym więc przypadku nie mogą podlegać wykładni rozszerzającej. Naruszenie obowiązku zachowania tajemnicy bankowej, co dotyczy również przypadku jej ujawnienia niezgodnie z procedurą przewidzianą w przepisach art. 104-106c, zagrożone jest odpowiedzialnością karną określoną w art. 171 ust. 5 prawa bankowego.
Informacje o wszystkich przedsiębiorcach
Projekt ustawy nowelizującej prawo bankowe zawiera uzupełnienie przepisu art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b) prawa bankowego i usuwa tym samym możliwość omijania prawa przez otwieranie, zwłaszcza dla celów prania brudnych pieniędzy, rachunków dla przedsiębiorców - osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Przepis ma wprost wskazywać również tę kategorię przedsiębiorców, jako podmiotów, o których na żądanie sądu lub prokuratora, w związku z toczącym się postępowaniem o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, bank będzie obowiązany udzielić informacji. Aby usunąć możliwość powstania kolejnych wątpliwości interpretacyjnych, wskazane byłoby doprecyzowanie treści przepisu. Naszym zdaniem należy go uzupełnić, dodając, że żądanie udzielenia informacji o osobach fizycznych prowadzących działalność gospodarczą mogłoby być zrealizowane w zakresie informacji dotyczących tej działalności.
Informacje o użytkownikach pojazdów
Mimo iż zgodnie ze stanowiskiem generalnego inspektora nadzoru bankowego (NB-BPN-I-077-1/05 z 21 kwietnia 2005 r.) bank w przypadku przewłaszczenia samochodu na zabezpieczenie udzielonego kredytu mógł przekazać policji dane dotyczące użytkownika pojazdu (bez ujawniania szczegółów dotyczących czynności bankowej, na podstawie której bank stał się właścicielem pojazdu), to sytuacja uległa radykalnej zmianie na skutek uchwały Sądu Najwyższego z 23 maja 2006 r. (I KZP 4/06). W uchwale Sąd Najwyższy stwierdził, że w świetle obowiązujących przepisów prawa bankowego bank nie może udzielić policji informacji stanowiących tajemnicę bankową. Oczywiście trudności, jakie napotykały w związku z uchwałą SN organy ścigania próbujące ustalić sprawcę przestępstwa lub wykroczenia drogowego były ogromne. Banki, które nie miały i nie mają żadnego interesu, aby chronić sprawców czynów zabronionych, miały po prostu związane ręce. Wprowadzenie przepisu, który dodaje kolejne zwolnienie podmiotowe w obszarze tajemnicy bankowej dla policji i innych organów uprawnionych do prowadzenia postępowań w zakresie określonym w ustawie Prawo o ruchu drogowym, jest zdecydowanie popierane przez środowisko bankowe.
Według stanu na dzień dzisiejszy, w razie zaistnienia uzasadnionego podejrzenia, że działalność banku jest wykorzystywana w celu ukrycia działań przestępczych lub dla celów mających związek z przestępstwem (innym niż pranie brudnych pieniędzy lub akt terrorystyczny - tu są specjalne procedury), bank zawiadamia o tym prokuratora (art. 106a).
Zawiadamiać także policję
W wielu sytuacjach potrzeba natychmiastowego działania, zwłaszcza przy przestępstwach związanych z bankowością elektroniczną lub też kradzieżą kart płatniczych, mogłaby być lepiej realizowana, gdyby bank miał uprawnienia do bezpośredniego powiadomienia policji lub też innych organów uprawnionych do prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa (np. Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Straży Granicznej). W praktyce do banku należeć będzie decyzja, czy powiadamiać prokuratora (jak dotychczas) czy też bezpośrednio policję lub inne organy.
Bez opłat za informację
Bank jest przedsiębiorcą i uczestnikiem obrotu gospodarczego. Dlatego, zdaniem środowiska bankowego, propozycja kolejnego zwolnienia z opłat za przygotowanie przez bank pisemnej informacji stanowiącej tajemnicę bankową może rodzić obawy o niekonstytucyjność pro- ponowanego rozwiązania. Opłaty za udostępnienie informacji stanowiących tajemnicę bankową powinny obciążać organy żądające informacji, a w ostatecznym rozrachunku sprawców przestępstw czy wykroczeń.
Jerzy Bańka
radca prawny, dyrektor ds. legislacyjno-prawnych Związku Banków Polskich
Tadeusz Białek
radca prawny, Zespół Prawno-Legislacyjny Związku Banków Polskich
Jerzy Bańka, radca prawny, dyrektor ds. legislacyjno-prawnych Związku Banków Polskich / DGP
Tadeusz Białek, radca prawny, Zespół Prawno-Legislacyjny Związku Banków Polskich / DGP