Wietnam nie tylko odnotowuje silny wzrost eksportu – w 2014 r. o ponad 14 proc. w ujęciu rok do roku – ale staje się również coraz bardziej znaczącym importerem. Korzystają na tym polscy producenci.
W 2014 r. wartość eksportu do Wietnamu wyniosła 129 mln euro, czyli była wyższa o 17,3 proc. niż w 2013 r. W pierwszym półroczu tego roku, jak wynika z danych GUS, dynamika przekroczyła 49 proc., co dało sprzedaż na poziomie 87,66 mln euro.
Popyt w górę
Wietnam zwiększa import, bo bardzo dynamicznie się rozwija. Rośnie też jego populacja – średnio o 1 mln osób rocznie. Dziś kraj ten zamieszkuje 90 mln osób, co daje mu 13. miejsce na liście najbardziej zaludnionych państw świata.
– Gospodarka Wietnamu opiera się na usługach, przemyśle i rolnictwie. Dzięki rosnącemu eksportowi najszybciej jednak rozwija się przemysł. Szczególnie dobre perspektywy mają przed sobą branża energetyczna, wydobywcza i chemiczna. Ze względu na ogromny potencjał konsumpcyjny bardzo duże możliwości ma także sprzedaż detaliczna – wymienia Grzegorz Sielewicz, główny ekonomista Coface w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.
Jeśli chodzi o eksport z Polski to w strukturze towarowej dominują produkty spożywcze i maszyny. Mimo rosnącego wykorzystania technologii w sektorze górniczym, wciąż niski jest poziom mechanizacji i automatyzacji, a eksport maszyn na potrzeby sektora stanowi szansę na dalsze zwiększenie polskiej wymiany handlowej. – Wietnam umacnia się na pozycji producenta dóbr o wysokiej wartości dodanej, zwłaszcza elektroniki, w przypadku której polskie firmy mogą upatrywać swoich szans jako dostawcy komponentów. Jednak w tym przypadku przewaga konkurencyjna firm z regionu azjatyckiego będzie stanowić ograniczenie dla istotnego wzrostu wolumenu polskiego eksportu – podkreśla Grzegorz Sielewicz.
Ponadto, jak dodaje, wysoki wzrost gospodarczy (o 6,2 proc. w 2015 r. ), stabilny kurs walutowy i inflacja oraz rosnący udział klasy średniej pozwalają bardziej optymistycznie spojrzeć na sektory zależne bezpośrednio od popytu konsumpcyjnego, którego wzrost może przełożyć się na jeszcze wyższy eksport polskich produktów do Wietnamu. Mowa tu zwłaszcza o żywności i towarach spożywczych.
Eksperci zauważają, że pozytywny wpływ na wymianę handlową może mieć finalizacja prowadzonych obecnie rozmów między UE a Wietnamem w sprawie utworzenia strefy wolnego handlu, na mocy czego zostałyby zlikwidowane niemal wszystkie bariery celne. – W praktyce oznacza to rezygnację przez Wietnam z 99 proc. swoich taryf, z okresami przejściowymi do maksymalnie 10 lat. Unia zrobiłaby to samo w ciągu siedmiu lat – wyjaśnia Grzegorz Sielewicz.
Rynek wietnamski zostałby otwarty dla operatorów w kluczowych sektorach, takich jak usługi finansowe, telekomunikacyjne, transportowe czy pocztowe. Porozumienie ma szansę wejść w życie na przełomie lat 2017 i 2018.
Długie terminy płatności
Przedsiębiorstwom, które chciałyby spróbować swoich sił na rynku wietnamskim eksperci doradzają szczególną ostrożność w doborze partnerów biznesowych. Praktyką jest bowiem, że lokalne firmy odmawiają płatności, opóźniają się z nimi, a w trakcie trwania umowy – bez zmiany jej warunków – zgłaszają prośby o obniżenie ceny. Średni termin płatności wynosi natomiast na ogół od 45 do 60 dni.
– Windykacja należności w Wietnamie jest trudna ze względu na wyjątkowo nieskuteczny system prawny oraz wysoki poziom korupcji. Nawet przy dochodzeniu zwrotu długu na drodze prawnej szanse na powodzenie egzekucji długu nie są wysokie, bo wynoszą średnio 30 proc. – komentuje Maciej Jasiński, dyrektor działu windykacji w Coface. Najtrudniej wyegzekwować dług od deweloperów specjalizujących się w nieruchomościach, ponieważ krajowy popyt na rozwój infrastrukturalny jest niski.
– Warunkiem skutecznej windykacji należności w Wietnamie jest uzyskanie od klienta pełnej dokumentacji sprawy – zauważa Maciej Jasiński. Dlatego wiele przedsiębiorstw zagranicznych decyduje się na pozasądowe rozwiązywanie sporów gospodarczych. Szczególnie że często sądy nie wykazują się pełnym obiektywizmem względem zagranicznych podmiotów, a egzekucja praw jest daleka od doskonałości.
– W Wietnamie powszechne jest pozasądowe rozwiązywanie sporów gospodarczych, czyli poprzez mediacje lub arbitraż. Kultura wietnamska jest tradycyjnie w znacznym stopniu kulturą konsensusu i prawo wietnamskie zachęca do rozwiązywania nieporozumień w taki sposób – dodaje Maciej Jasiński.
Mediacje to też najczęściej wybierany sposób windykacji należności przed sądem. Głównym celem jest tu polubowna windykacja, która w Wietnamie jest najskuteczniejsza. Niektórzy dłużnicy próbują negocjować z wierzycielami plan spłaty i starają się go dotrzymać.
– Niemniej jednak są również tacy, którzy rozpoczynają negocjacje z wierzycielami, grając na czas. Nie płacą zgodnie z ustalonym planem, chcąc jedynie odsunąć spłatę na tak długo, jak się da. Z naszego doświadczenia wynika, że obecnie obydwa scenariusze są równie powszechne – podkreśla Jasiński.
Od początku 2011 r. w Wietnamie obowiązuje ustawa o arbitrażu handlowym. Najważniejszą instytucją arbitrażową jest Vietnam International Arbitration Center, działające przy Wietnamskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej. Od 1995 r. Wietnam jest też sygnatariuszem konwencji nowojorskiej z 1958 r. o uznawalności i egzekwowaniu zagranicznych odszkodowań arbitrażowych, a jednostkami arbitrażowymi mogą być inne podmioty zarówno na terenie, jak i poza granicami kraju. Instytucje arbitrażowe działają np. w niektórych prowincjach i miastach Wietnamu, choć wiele firm decyduje się na wyznaczenie w kontraktach własnych, niezależnych komisji arbitrażowych. Większość zagranicznych firm zdaje się wybierać instytucje arbitrażowe poza granicami Wietnamu.
– Arbitraż nie rozwiązuje jednak problemu słabej egzekucji prawa w Wietnamie. W 2013 r. zaczęły się np. pojawiać coraz częstsze sygnały, że wietnamskie sądy nie zawsze honorują zagraniczne wyroki arbitrażowe – informuje Maciej Jasiński.
Eksperci podkreślają, że ogłoszenie niewypłacalności w Wietnamie powoduje tylko przeciągnięcie procesu windykacji, który może trwać 3–5 lat. Dlatego zalecają, by wierzyciele nie zwlekali z windykacją do czasu, aż dłużnik rozpocznie postępowanie mające na celu ogłoszenie niewypłacalności. Działania powinny być podejmowane niezwłocznie, jeżeli rachunek nie zostanie spłacony w ciągu trzech miesięcy. Upadłość w Wietnamie zdarza się bardzo rzadko. Przyczyną tego jest słaba znajomość i słabe zrozumienie systemu bankowego i procedur.
Dokładna weryfikacja
Zanim przedsiębiorca zdecyduje się na podpisanie umowy z wietnamskim partnerem handlowym, powinien nie tylko sprawdzić siedzibę firmy, zasięgnąć informacji na jej temat u innych zagranicznych partnerów oraz w internecie, ale wręcz zamówić raport na jej temat w wywiadowni gospodarczej oraz zweryfikować wiadomości o niej w Izbie Handlowej. Ponadto, jak dodają eksperci Coface, konieczne jest sprawdzenie aktualnej treści dokumentów założycielskich spółki, aby upewnić się, czy osoba kontaktowa jest uprawniona do zawierania umów w imieniu spółki i jej reprezentowania. Należy też ustalić, czy przeciwko danej spółce nie są prowadzone żadne sprawy w lokalnych sądach.
Dla bezpieczeństwa kontrakty i tak warto podpisywać w obecności dwóch świadków – mówi Grzegorz Sielewicz. Do niedawna zawierano je w lokalnym języku, obecnie jednak coraz popularniejszy w kontaktach biznesowych jest angielski.
Podatki dla firm
W Wietnamie podstawowa stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosi 22 proc., ale od 2016 r. ma zostać obniżona do 20 proc. Stawka 20 proc. ma zastosowanie w odniesieniu do przedsiębiorstw o przychodzie za poprzedni rok nie wyższym niż 20 mld VND. Spółki z branży naftowej są objęte podatkiem dochodowym od osób prawnych na poziomie od 32 proc. do 50 proc. w zależności od lokalizacji oraz konkretnych uwarunkowań projektu. Spółki działające w sektorze poszukiwania, wydobywania i eksploatacji zasobów mineralnych (np. srebra, złota, kamieni szlachetnych) podlegają stawkom podatku od osób prawnych na poziomie od 40 proc. do 50 proc. w zależności od lokalizacji projektu – wyjaśnia Grzegorz Sielewicz.
Jeżeli chodzi o podatek VAT, to w Wietnamie został on wprowadzony w 1999 r., zastępując podatek obrotowy. Objęte są nim wszystkie przedsiębiorstwa, niezależnie od wielkości lub poziomu sprzedaży towarów podlegających opodatkowaniu. Eksperci przestrzegają jednak, że chociaż faktycznym płatnikiem VAT jest nabywca towarów i usług, to obowiązkiem sprzedawcy jest uwzględnienie podatku przy naliczaniu opłaty za dostarczane towary i usługi. W przypadku towarów importowanych importer musi zapłacić VAT służbom celnym w chwili dokonywania opłat celnych przywozowych. Stawka VAT zależy od rodzaju towarów i usług. Zerowa obowiązuje w odniesieniu do eksportowanych towarów lub usług, w tym towarów lub usług sprzedawanych przedsiębiorstwom bez stałych zakładów w Wietnamie, towarów przetwarzanych na potrzeby eksportu, towarów sprzedawanych do sklepów wolnocłowych, eksportowanych usług, robót budowlanych i instalacji realizowanych za granicą lub dla przedsiębiorstw realizujących eksport.
Stawka 5 proc. obowiązuje ogólnie w odniesieniu do wszystkich obszarów gospodarki związanych z dostarczaniem najważniejszych towarów i usług, takich jak woda, produkcja nawozów, pomoce naukowe, książki, artykuły spożywcze, lekarstwa i sprzęt medyczny, pasza, różne produkty i usługi rolnicze, usługi techniczne/naukowe, kauczuk, cukier oraz jego produkty pochodne. Standardowa stawka VAT 10 proc. obowiązuje natomiast w odniesieniu do czynności nieokreślonych jako wyjątki i nieobjętych stawką 0 proc. lub 5 proc.
Formy działalności przedsiębiorstw
● Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
●Jest zakładana przez wspólników poprzez wniesienie wkładu kapitałowego na rzecz spółki. Wkład kapitałowy każdego wspólnika jest uważany za kapitał własny (kapitał zakładowy). Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania finansowe spółki do wysokości swoich wkładów finansowych.
● Spółka akcyjna
To podmiot z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający osobowość prawną, zakładany przez co najmniej trzech akcjonariuszy w drodze subskrypcji akcji spółki. Zgodnie z prawem wietnamskim jest to jedyny rodzaj spółki, który może emitować akcje. Kapitał zakładowy dzieli się na akcje, a każdy z akcjonariuszy-założycieli jest posiadaczem akcji w liczbie odzwierciedlającej kwotę wniesionego przez niego kapitału zakładowego.
● Spółka osobowa
Może zostać zawiązana przez dwóch wspólników, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za działania spółki.
● Biuro przedstawicielskie
Zagraniczne spółki utrzymujące relacje biznesowe lub prowadzące przedsięwzięcia inwestycyjne w Wietnamie mogą wnioskować o otwarcie biur przedstawicielskich w tym kraju. Biuro przedstawicielskie nie jest niezależnym podmiotem z osobowością prawną i nie może prowadzić bezpośredniej działalności handlowej ani działalności przynoszącej przychody.
● Oddział
Nie jest to popularna forma bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Jest dozwolona jedynie w kilku sektorach. Oddział może prowadzić działalność handlową.
Gdzie tkwi potencjał
● Sektor tekstylny i odzieżowy
Branża tekstylna to wiodący sektor eksportowy. Pod względem eksportu netto odzieży do Stanów Zjednoczonych Wietnam wyprzedzają tylko Chiny. Producenci i inwestorzy coraz częściej kierują jednak swe zainteresowanie w stronę Wietnamu, głównie ze względu na korzystniejsze warunki otwarcia i prowadzenia zakładów. Trzeci pod względem produktywności sektor eksportowy to obuwie.
● Elektronika
Produkty elektryczne i elektroniczne zaczynają wyprzedzać produkcję kawy, tekstyliów i ryżu w wyścigu o miano głównego towaru eksportowego. W dużej mierze to zasługa Samsunga, który sprawił, że po raz pierwszy od wielu lat ten kraj uzyskał dodatni bilans handlowy. Samsung stara się uczynić z Wietnamu globalną bazę swojej produkcji, w związku z czym zainwestował tam ponad 10 mld dol.
● Sektor farmaceutyczny
Wartość wietnamskiego rynku farmaceutyków w 2014 r. przekroczyła 3 mld dol. Prognozy na następne lata mówią o tempie przyrostu sprzedaży o ponad 10 proc. rocznie. Produkcja krajowa zaspokaja 60 proc. zapotrzebowania.
● Sektor motoryzacyjny
Władze Wietnamu ogłosiły, że będą usilnie dążyć do zbudowania własnego krajowego przemysłu motoryzacyjnego.
Instytucje wspierające handel i inwestycje
● Środkowo-Wschodnioeuropejska Izba Handlowa w Wietnamie
● Delegatura Unii Europejskiej w Hanoi
● Europejska Izba Handlowa w Wietnamie
● Wietnamska Izba Przemysłowo-Handlowa Centrum Promocji Handlu i Inwestycji w Ho Chi Minh City
● Wietnamska Agencja Promocji Handlu
● Agencja Inwestycji Zagranicznych (Ministerstwa Planowania i Inwestycji)
● Centrum Promocji Inwestycji – Północny Wietnam
● Ministerstwo Planowania i Inwestycji SRW
● Ambasada Socjalistycznej Republiki Wietnamu w Polsce
● Ministerstwo Gospodarki RP
● Portal Promocji Eksportu Ministerstwa Gospodarki RP
● Krajowa Izba Gospodarcza Polska
● Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych
● Centra Obsługi Inwestorów i Eksporterów (w 16 województwach)