■ Dziś posłowie koalicji rządzącej wybiorą nowego prezesa NBP na najbliższe 6 lat ■ Szef banku centralnego będzie dysponował informacją o portfelach Polaków ■ Decyzje nowego kierownictwa NBP będą kluczowe dla bezpieczeństwa polskich banków

Sławomir Skrzypek, którego dziś posłowie mają wybrać na nowego prezesa NBP, będzie dysponował ogromną informacją o finansach Polaków

Dziś ma dojść do zmiany warty na stanowisku prezesa Narodowego Banku Polskiego. Głosami koalicji rządzącej na najbliższe 6 lat Leszka Balcerowicza zastąpi Sławomir Skrzypek, który do tej pory kierował zarządem PKO BP. Fotel prezesa NBP to duże kompetencje i ogromna odpowiedzialność. Ma on wpływ nie tylko na politykę pieniężną, czyli poziom stóp procentowych oraz koszty kredytu, ale także czuwa nad bezpieczeństwem naszych pieniędzy i ochroną tajemnicy bankowej. Rola szefa banku centralnego jest dużo większa niż jego formalne kompetencje. – Objęcie fotela prezesa NBP to wielkie wyzwanie, ale i ogromna szansa dla Sławomira Skrzypka. NBP jest uczestnikiem systemu bezpieczeństwa sektora bankowego, nadzoruje funkcjonowanie systemu płatniczo-rozliczeniowego, przez który codziennie przepływają miliardy złotych – podkreśla Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich.

Nieformalne wpływy

Kluczowe dla banków decyzje podejmuje Komisja Nadzoru Bankowego (KNB), ale duży wpływ – niewspółmiernie większy, niż wynikałoby to z układu głosów, jaki posiada w KNB – na ich ostateczny kształt ma prezes NBP. – Jego rola jest większa niż formalne kompetencje, zwłaszcza w zakresie opinii na temat koniecznych zmian prawnych, które powinny zostać wprowadzone – dotyczące np. opodatkowania aktywów i obrotu wierzytelnościami na większą skalę. Powinien wspierać rozwiązywanie problemów ustawowych i prawnych, które obniżają efektywność systemu – dodaje Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes ZBP.

GINB – klucz do systemu

Strategiczne znaczenie dla sektora bankowego ma organ wykonawczy KNB, czyli Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego. To ta instytucja jest mózgiem operacyjnym całego systemu nadzorowania i monitorowania działalności banków. – Banki przesyłają do nadzoru takie informacje, jak wyniki, dane bilansu, informacje o zadłużeniu kredytowym, jakości portfela. Analizuje je organ wykonawczy Komisji, czyli GINB. Jeśli jest podejrzenie nadmiernego ryzyka banku związanego z danym klientem albo bank przekracza normy ostrożnościowe, nadzór może zażądać szczegółowych informacji dotyczących pojedynczych transakcji. Urzędnicy GINB mogą w każdej chwili przyjść do banku i skontrolować wszystko, co uznają za stosowane – mówi jeden z bankowców.

W rękach cały nadzór

Na urząd Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego warto zwrócić uwagę, zwłaszcza że po wejściu w życie ustawy o skonsolidowanym nadzorze finansowym GINB ma de facto dwóch szefów – prezesa NBP oraz przewodniczącego KNB, którym jest obecnie szef Komisji Nadzoru Finansowego, a nie jak do niedawna szef banku centralnego. Nominacja Stanisława Kluzy na szefa KNF uspokoiła bankowców, choć decyzje podejmowane przez całą komisję wywoływały już wiele kontrowersji. Za rok banki zaczną podlegać pod supernadzór, który przejmie kompetencje obecnej KNB. A trzeba pamiętać, że do niej należą kluczowe dla banków regulacje. Decyzje podejmowane są kolegialnie, ale ogromny wpływ na kształt propozycji przedstawianych Komisji mają rekomendacje i opinie generalnego inspektoratu, na czele którego stoi Wojciech Kwaśniak, uważny za apolitycznego urzędnika. To od jego pracy w dużej mierze zależy monitorowanie bezpieczeństwa systemu bankowego. Według naszych rozmówców zagrożeniem byłyby zmiany kadrowe w GINB i obsadzanie stanowisk w tym zespole według klucza politycznego.

Ogromne wyzwania

– Jeśli nowy prezes NBP zdecydowałby się na zmiany personalne w generalnym inspektoracie nadzoru bankowego, zastępując fachowców osobami, które nie są specjalistami w tej dziedzinie, byłoby to bardzo niebezpieczne dla systemu bankowego. Mam jednak nadzieję, że Sławomir Skrzypek zachowa obecny zespół ludzi doświadczonych, ponieważ sam nie jest fachowcem w tej dziedzinie i będzie musiał się opierać na ich wiedzy – dodaje osoba z sektora bankowego. Nasi rozmówcy podkreślają, że równie ważne jak uchwały, zarządzenia i oficjalne decyzje jest etyka i współpraca GINB z bankami. Obecny zespół są dobrze przygotowany do wypełniania swoich zadań, choć nie wszyscy zgadzali się z poglądami szefa inspektoratu bankowego.

Skarbnica wiedzy gospodarczej

Bank centralny ma ogromne zasoby informacyjno-analityczne, dlatego siła jego głosu i argumentacji jest niewspółmiernie większa do formalnego wpływu na ostateczne decyzje nadzoru. To skarbnica wiedzy na temat procesów zachodzących w gospodarce. Polityka NBP i jego organów ma obecnie dodatkowe zadania, ponieważ polski system bankowy czeka wdrażanie bardzo szczegółowej Nowej Umowy Kapitałowej (wprowadzającej m.in. nowe standardy oceny ryzyka), która powinna wejść w życie już 1 stycznia 2008 r., a wprowadzenie jej wymogów to gigantyczny wysiłek – prawny, organizacyjny, logistyczny i informatyczny. Nowego szefa banku centralnego czeka test, ponieważ są opóźnienia wynikające z opóźnień procesu legislacyjnego, m.in. zmian w ustawie prawo bankowe. – Patrząc na to, co pan Skrzypek zrobił w PKO BP, gdzie wymienił kilkudziesięciu dyrektorów i zarządził lustrację, nie można wykluczyć, że będzie chciał wymienić część kadr nominowanych przez poprzedniego prezesa – mówi nasz rozmówca. Są jednak bankowcy, którzy wierzą w to, że nie będzie rewolucji kadrowej w NBP.

ZE STRONY PRAWA Samoobrona przygotowała projekt zmiany ustawy o NBP, popierany przez polityków koalicji. Zakłada on, że NBP miałby odpowiadać wspólnie z rządem za utrzymanie stabilnego poziomu cen oraz wzrost gospodarczy. W celu realizacji tych zadań NBP informowałby rząd o swoich zamierzeniach i napotkanych przeszkodach zagrażających ich realizacji. Dodatkowo w posiedzeniach Rady Polityki Pieniężnej miałby uczestniczyć upoważniony członek rządu. – Jesteśmy zwolennikiem wspólnej polityki gospodarczej rządu i NBP, i dlatego uważamy, że instytucje te powinny być współodpowiedzialne za tę politykę – mówi dr Ryszard Tupin, autor projektu ustawy o NBP. Eksperci wskazują jednak, że tego typu zmiany wymagałyby zmian w konstytucji. – Propozycja, aby NBP odpowiedzialny był za rozwój gospodarczy kraju oraz politykę kształtowania cen, zdecydowanie zmieniałaby jego charakter, sprawiając, że bank centralny zostałby podporządkowany władzy wykonawczej – mówi dr Ryszard Piotrowski, konstytucjonalista z UW.

Arkadiusz Jaraszek

NAJWAŻNIEJSZE ZADANIA, NARZĘDZIA I ORGANY BANKU CENTRALNEGOCEL DZIAŁALNOŚCI NBP Utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, jeśli nie ogranicza to podstawowego celu NBP. ZADANIA NBP Organizowanie rozliczeń pieniężnych, prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi, prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami, prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa, regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie, kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego, opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej. OPERACJE OTWARTEGO RYNKU Interwencje banku centralnego, który kupuje lub sprzedaje papiery wartościowe, regulując tym samym ilość pieniądza w obiegu. Celem operacji otwartego rynku jest regulacja krótkoterminowych stóp procentowych – dzięki tym operacjom bank centralny wpływa na ilość pieniądza znajdującego się w obiegu. Bank centralny przeprowadza transakcje z bankami komercyjnymi. Minimalną rentowność operacji otwartego rynku określa tak zwana stopa referencyjna. REZERWY DEWIZOWE Zapewniają pełną wymienialność złotego, pozwalają na dokonywanie płatności wynikających ze zobowiązań międzynarodowych państwa i wzmacniają wiarygodność finansową kraju. Rezerwy są utrzymywane w walutach obcych oraz złocie. NBP inwestuje przede wszystkim w papiery wartościowe emitowane przez rządy i międzynarodowe instytucje finansowe, a także lokuje rezerwy w bankach. Po wejściu Polski do Unii Gospodarczej i Walutowej i przyjęciu euro NBP wniósłby wkład do rezerw dewizowych EBC. NBP nadal zarządzałby własnymi rezerwami, ale w odniesieniu do rezerw EBC będzie pełnił funkcję agenta i dokonywał transakcji na rzecz EBC i w jego imieniu. GŁÓWNE INSTYTUCJE W STRUKTURACH NBPKomisja Nadzoru Bankowego – sprawuje nadzór nad działalnością banków. Organem wykonawczym Komisji, realizującym i koordynującym decyzje oraz określone przez nią zadania jest, wydzielony organizacyjnie w strukturze NBP, Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego. Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego – prowadzi postępowania w zakresie licencjonowania banków oraz monitorowanie ich struktury. Przygotowuje regulacje ostrożnościowe dla systemu bankowego w zakresie adekwatności kapitału oraz wielkości ryzyk bankowych, m.in. kredytowego, walutowego, płynności itd., prowadzi inspekcje w bankach.