Jestem wspólnikiem dwuosobowej spółki jawnej. Czy mogę sprzedać swój udział w spółce bez uzyskiwania zgody drugiego ze wspólników i bez zmiany umowy spółki? W umowie naszej spółki jest zapis mówiący o tym, że ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę. Czy to oznacza możliwość zbycia udziału?
W spółkach osobowych, takich jak chociażby spółka jawna, w przeciwieństwie do spółek kapitałowych, nie występują typowe jednostki uczestnictwa w kapitale zakładowym (udziały, akcje). Spółki tego rodzaju opierają się bowiem na osobistym udziale i zaangażowaniu wspólników. Kluczowa rola tych osób w zarządzaniu spółką oraz w prowadzeniu przez nią działalności skutkuje tym, że ich wyjście ze spółki jest trudniejsze niż w spółkach kapitałowych.
Nie oznacza to jednak, że nie jest możliwe dokonanie transakcji analogicznej jak w przypadku zbycia wszystkich udziałów w spółce kapitałowej. Przedmiotem tego typu umowy jest właśnie ogół praw i obowiązków wspólnika w spółce osobowej.
Istnienie osobistych więzi między wspólnikami skutkuje tym, że aby możliwe było wstąpienie osoby trzeciej w miejsce dotychczasowego wspólnika – niezbędne jest spełnienie kilku dodatkowych warunków. Co przy tym ważne, nie jest możliwe zbycie tylko części takiego udziału.
Pierwszym z warunków jest zawarcie w umowie spółki klauzuli zezwalającej na przeniesienie praw i obowiązków wspólnika na inną osobę. Drugim zaś – wyrażenie pisemnej zgody na taką transakcję przez wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki zwalnia z tego obowiązku bądź też zgoda została wyrażona bezpośrednio w jej treści. Należałoby zatem zweryfikować umowę pod kątem istnienia takiego zapisu, a w przypadku jego braku – zwrócić się do drugiego ze wspólników o udzielenie zgody. Pamiętać przy tym należy, że powinna zostać wyrażona na piśmie.
Sama zaś umowa przeniesienia ogółu praw i obowiązków nie wymaga zachowania formy aktu notarialnego, nawet jeżeli spółka jest właścicielem nieruchomości. Dotyczyć to będzie także tych spółek osobowych, których umowy zawarto w formie aktu notarialnego.
Po zawarciu ww. umowy oraz uzyskaniu zgody wspólnika, jeżeli umowa spółki nie zwalnia z tego obowiązku, należy zgłosić zmianę do rejestru przedsiębiorców KRS. W przypadku spółki jawnej wykorzystane będą formularze: KRS-Z1 oraz KRS-ZB. Do wniosku należy dołączyć także aktualną listę wspólników oraz umowę przeniesienia ogółu praw i obowiązków wraz ze zgodą drugiego wspólnika – jeśli jest wymagana.
Ze względu na osobistą odpowiedzialność wspólników spółek osobowych za ich zobowiązania, w przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce, a także zobowiązania tej spółki względem innych osób odpowiedzialność ponosić będą solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki. W obu przypadkach jest to odpowiedzialność osobista, całym majątkiem. W pierwszym wypadku – ograniczona do zobowiązań wspólnika-zbywcy względem spółki, w drugim zaś – do wszelkich zobowiązań spółki istniejących na ten moment.
Sprzedawca i nabywca odpowiadają solidarnie względem spółki, a także solidarnie z pozostałymi wspólnikami i spółką za jej zobowiązania wobec osób trzecich.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki jest też subsydiarna, co oznacza, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólników tylko w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Podstawa prawna
Art. 10, art. 22 oraz art. 31 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych handlowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.).