Ustanowienie na nieruchomości służebności przesyłu i wybudowanie na niej urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej może doprowadzić do znacznego obniżenia wartości nieruchomości lub uniemożliwić korzystanie z niej zgodnie z dotychczasowym przeznaczeniem. Projekt nowelizacji przepisów kodeksu cywilnego, dotyczących ustanowienia służebności przesyłu, nie rozwiązuje jednak tego problemu.

Od dawna problem ustanowienia nowego rodzaju służebności - służebności przesyłu wymagał ustawowej regulacji. Uważam, że na przedsiębiorstwie przesyłowym powinien spoczywać obowiązek wykupu nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu zgodnie z jej rynkową wartością, jeśli oczywiście właściciel nieruchomości wyrazi taką wolę, lub obowiązek zapłaty na rzecz właściciela odszkodowania odpowiadającego wartości, jaką utraciła dana nieruchomość.
Nie można zapominać o problemie, z jakim zmierzył się na gruncie art. 124 i 128 ustawy o gospodarce nieruchomościami Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie o sygn. akt I OSK 912/06. NSA doszedł do przekonania, że w przypadku wydania przez starostę decyzji ograniczającej sposób korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, właścicielowi nieruchomości przysługuje odszkodowanie jedynie za zajętą wskutek ww. działań część nieruchomości. Uważam, że aby uniknąć tego rodzaju problemów na gruncie proponowanych przepisów kodeksu cywilnego wprowadzenie przepisów wyraźnie regulujących ten problem uznać należy za bezwzględnie konieczne.
Sąd Najwyższy wielokrotnie zmagał się ze sporami, jakie powstawały pomiędzy przedsiębiorstwami przesyłowymi a właścicielami gruntów. W postanowieniu z 4 października 2006 r. (sygn. akt II CSK 119/06) Sąd Najwyższy stwierdził między innymi, że pomimo istniejących do niedawna wątpliwości co do dopuszczalności ustanowienia służebności gruntowej na rzecz przedsiębiorstwa możliwość taka istnieje, a dodatkowo możliwe jest także nabycie takiej służebności gruntowej przez zasiedzenie. Sąd rozstrzygnął także, że nabycie służebności gruntowej przez zasiedzenie jest dopuszczalne nawet wówczas, gdy nie jest ona konieczna, a jedynie usprawnia prowadzenie przedsiębiorstwa (wyrok Sądu Najwyższego z 31 maja 2006 r. w sprawie o sygn. akt IV CSK 149/05). Z tez tych orzeczeń wynika wyraźnie, że Sąd Najwyższy, zdając sobie sprawę z wagi prowadzonej przez przedsiębiorstwa przesyłowej działalności, złagodził kodeksowe wymogi dotyczące służebności gruntowej, tak aby przedsiębiorstwa te mogły bez przeszkód prowadzić swoją działalność.
Zgodnie z treścią art. 285 k.c. tylko i wyłącznie nieruchomość można obciążyć służebnością gruntową, Sąd Najwyższy jednak stwierdził, że nieruchomość tę można ustanowić także na rzecz określonego podmiotu - w tym przypadku przedsiębiorstwa przesyłowego. O ile zgodnie z art. 285 par. 2 k.c. służebność gruntowa może mieć na celu jedynie zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części, o tyle już zgodnie z cytowanym powyżej orzeczeniem Sądu Najwyższego w sprawie IV CSK 149/05 nabycie takiej służebności przez zasiedzenie jest dopuszczalne także wówczas, gdy usprawnia prowadzenie przedsiębiorstwa.
Mamy więc do czynienia niewątpliwie z palącym problemem, który wymaga regulacji ustawowej. Wprowadzenie do kodeksu cywilnego zmian, które w jakiś sposób oddają linię orzecznictwa Sądu Najwyższego, ocenić należy pozytywnie. Właściciele gruntów, użytkownicy wieczyści gruntów i przedsiębiorstwa przesyłowe będą mieli większą pewność ich sytuacji prawnej.
ROMAN NOWOSIELSKI
Kancelaria Nowosielski Gotkowicz i Wspólnicy
Not. MPS
Roman Nowosielski, Kancelaria Nowosielski Gotkowicz i Wspólnicy / DGP