Czy do potrącenia przed sądem w sprawach gospodarczych mogą być przedstawione tylko takie wierzytelności, które zostały potwierdzone dokumentem?

Tak. Dopuszczalność zgłaszania zarzutu potrącenia w postępowaniu cywilnym w sprawach gospodarczych była ograniczona do tej pory jedynie tzw. prekluzją dowodową. Zgodnie z art. 479 zn. 14 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego - wszelkie zarzuty, w tym zarzut potrącenia, miały być zgłaszane w odpowiedzi na pozew w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia pozwu, pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że strona wykazała, że ich powołanie w odpowiedzi na pozew nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później. A zatem ciężar przedstawienia sądowi wszystkich znanych im faktów, dowodów i zarzutów w określonym terminie, pod rygorem utraty możliwości późniejszego ich przytaczania lub powoływania nałożony był na strony. Ponadto zgłoszenie zarzutu w postępowaniu nakazowym (także w sprawach gospodarczych) wymagało spełnienia szczegółowych warunków określonych przez art. 493 par. 3 kodeksu postępowania cywilnego, tj. do potrącenia mogły być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione następującymi dokumentami: 1) dokumentem urzędowym, 2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem, 3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu, 4) zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i niezapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym.
Ten stan rzeczy uległ zmianie na skutek nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z 16 listopada 2006 r. (Dz.U. nr 235, poz. 1699), której przepisy weszły w życie 20 marca 2007 r. W chwili obecnej do potrącenia w toku postępowania w sprawach gospodarczych mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami (art. 479 zn. 14 par. 4 kodeksu postępowania cywilnego).
Powyższa zmiana kodeksu postępowania cywilnego ogranicza możliwość skutecznego zgłoszenia zarzutu potrącenia w toku postępowania w sprawach gospodarczych do wierzytelności udowodnionych dokumentami. Zgłoszenie zarzutu potrącenia wraz z odpowiednio udowodnioną (udokumentowaną) wierzytelnością rodzić będzie skutek procesowy i materialny. Z kolei gdyby pozwany zgłosił taki zarzut, jednocześnie nie przedstawiając odpowiednich dowodów - dokumentów na istnienie swej wierzytelności, oświadczenie takie nie wywoła skutków prawnych. W konsekwencji pozwany będzie mógł wytoczyć nowe powództwo o kwotę, którą chciał potrącić, jak również będzie mógł podnieść ten zarzut w złożonym na etapie egzekucji powództwie przeciwegzekucyjnym (art. 840 par. 1 pkt 2 kodeksu postępowania cywilnego).
JAROSŁAW CHAŁAS
Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
Jarosław Chałas, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy / DGP