Spółka cicha powstaje w wyniku umowy. Na jej mocy wspólnik cichy wnosi wkład do przedsiębiorstwa i nie podaje na zewnątrz tego faktu. Wszystkie sprawy spółki prowadzi przedsiębiorca, który ma pełną kontrolę nad swoją firmą.
Przedsiębiorca, który ma problemy finansowe i chciałby dokapitalizować swoje przedsiębiorstwo, nie musi od razu zapraszać do spółki osoby, która dysponuje potrzebnym mu kapitałem. Coraz częściej w takich sytuacjach przedsiębiorcy korzystają z tzw. spółki cichej. Dla przedsiębiorców potrzebujących pomocy finansowej, którzy jednocześnie nie chcą stracić kontroli nad prowadzoną przez siebie firmą, jest to doskonałe rozwiązanie.
Spółka cicha nie jest uregulowana w kodeksie spółek handlowych ani kodeksie cywilnym. W polskim prawie brak jest jakichkolwiek przepisów, które regulowałyby tego rodzaju działalność. Nie oznacza to jednak, że jej prowadzenie jest zabronione. Prawo cywilne przewiduje bowiem swobodę umów, a więc przedsiębiorca może zawrzeć cywilną umowę powołującą do życia tzw. spółkę cichą.

Umowa spółki

Spółka cicha powstaje w wyniku umowy, na mocy której jedna ze stron, określana jako wspólnik cichy, wnosi wkład, najczęściej finansowy, do przedsiębiorstwa, które druga strona umowy – przedsiębiorca – prowadzi we własnym imieniu i na własny rachunek.
Dla celów dowodowych umowę najlepiej jest sporządzić na piśmie. Można także sporządzić stosowny zapis w istniejącej umowie, np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zgodnie z którym na wypadek śmierci wspólnika spółki spadkobiercy staną się wspólnikami cichymi, co zapobiegnie wypłynięciu kapitału ze spółki z o. o., natomiast spadkobiercy będą uczestniczyć w zyskach.



Odmiany spółki

Rozróżnia się typową i nietypową odmianę spółki cichej. W typowej wspólnik cichy ma przede wszystkim uprawnienia kontrolne, nie ma natomiast prawa do prowadzenia spraw (zarządu) przedsiębiorstwa, w którego zyskach partycypuje, nie uczestniczy też w podejmowaniu decyzji dotyczących prowadzenia firmy. Nie ma prawa do udziału we wzroście majątku przedsiębiorstwa, a w razie zakończenia stosunku spółki cichej otrzymuje tylko wniesiony wkład majątkowy. Umowa typowej spółki cichej jest podobna do pożyczki. W nietypowej formie wspólnik cichy jest uprawniony zwłaszcza do współdecydowania w sprawach związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Nietypowy wspólnik cichy ma też z reguły prawo majątkowe do udziału we wzroście wartości przedsiębiorstwa.

Odpowiedzialność wspólnika

Na mocy umowy wkład inwestora przechodzi do majątku przedsiębiorcy, który zobowiązuje się wypłacać wspólnikowi cichemu odpowiednią część zysku. Inwestor nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorcy wobec jego wierzycieli i może także nie uczestniczyć w stracie przedsiębiorstwa. Nie jest to jednak reguła. Wspólnik cichy może taką odpowiedzialność ponosić, jego wkład ma bowiem charakter kapitału, którym odpowiada się za zobowiązania właściciela przedsiębiorstwa.
Odpowiedzialność wspólnika cichego za zobowiązania spółki będzie też możliwa, gdy dopuści się on czynu niedozwolonego, działając jako przedsiębiorca. Ponadto, gdy tak zachowa się wobec kontrahenta firmy, że ten będzie sądził, iż ma do czynienia ze wspólnikiem spółki zewnętrznej. W takim przypadku wspólnik cichy, który się ujawni, poniesie odpowiedzialność wobec osoby trzeciej w razie, gdy swoim zachowaniem spowoduje zaciągnięcie zobowiązania na rachunek przedsiębiorstwa, które wspiera.



Reprezentacja spółki

Na zewnątrz (w obrocie) występuje tylko przedsiębiorca. Istnienie wspólnika cichego i jego uczestnictwo w przedsiębiorstwie nie jest znane nikomu oprócz stron umowy, a sama spółka wywiera skutki prawne tylko między wspólnikami. Na zewnątrz to przedsiębiorca jest zatem uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw przedsiębiorstwa. W praktyce daje mu to pełną kontrolę nad prowadzoną przez niego firmą i co ważne, może on rozwijać ją bez zaciągania kosztownych pożyczek czy kredytów. Kapitał od cichego inwestora ma dość elastyczny charakter.

Korzyści ze spółki

Spółka cicha może też stanowić ciekawą alternatywę dla lokat bankowych oraz funduszy powierniczych. W przypadku tych instytucji wnoszący wkład nie ma żadnej możliwości decydowania o sposobie inwestycji swego kapitału, podczas gdy w spółce cichej może zawsze wpływać na działanie właściciela przedsiębiorstwa. Lokata kapitału w przedsiębiorstwie odnoszącym gospodarcze sukcesy jest ponadto w stosunku do lokat bankowych znacznie korzystniejsza. Przynosi większy zysk niż oprocentowanie wkładów pieniężnych. Ponadto sam wkład do przedsiębiorstwa może mieć postać nie tylko gotówki, ale też aportu (wkładu niepieniężnego), np. nieruchomości czy wierzytelności. W przypadku zaś banków jest to niemożliwe.



Prawa i obowiązki wspólnika cichego
Prawa: ● udział w zysku przedsiębiorstwa (określony w umowie; jeżeli umowa nie porusza tej kwestii, wspólnik cichy uczestniczy w zysku w stosunku odpowiadającym słuszności) ● dochodzenie zysku na drodze sądowej, jeżeli kupiec (przedsiębiorca) uchyla się od jego obliczenia i wypłaty (na koniec roku obrotowego) ● przegląd ksiąg i dokumentów celem sprawdzenia rzetelności bilansu rocznego ● otrzymanie odpisu bilansu rocznego ● żądanie odszkodowania w wypadku rozwiązania spółki wskutek zwinięcia lub zbycia ● wypowiedzenie spółki zawartej na czas nieoznaczony na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego ● zgłoszenie do masy upadłościowej roszczenia z tytułu nadwyżki wpłaconego wkładu ponad swój udział w stratach
Obowiązki: ● wniesienie wkładu na rzecz przedsiębiorcy – może mieć dowolną postać, ale musi posiadać jakąś wartość majątkową ● udział w stratach przedsiębiorstwa w stosunku odpowiadającym słuszności (jeżeli umowa nie stanowi inaczej), z tym jednak ograniczeniem, że nie może on przekraczać wysokości umówionego wkładu ● jeżeli wkład nie był w całości wpłacony, wspólnik cichy ma obowiązek wpłacenia tyle, by pokryć udział w stratach
Prawa i obowiązki przedsiębiorcy:
Prawa: ● otrzymanie wkładu od wspólnika ● zatrzymanie części wkładu wspólnika, jeśli kupiec poniósł stratę, a umowa nie stanowi inaczej
Obowiązki: ● wypłata części zysku w stosunku odpowiadającym słuszności (jeśli umowa nie stanowi inaczej) ● udostępnienie wspólnikowi cichemu odpisu z bilansu rocznego na jego żądanie, jak również ksiąg w celu potwierdzenia rzetelności bilansu
Podstawa prawna
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).