Kiedy, w myśl proponowanych przepisów, sąd będzie miał prawo oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?
Dziś z dobrodziejstw ogłoszenia upadłości skorzystać mogą jedynie niewypłacalni dłużnicy - przedsiębiorcy. Po nowelizacji będą to również osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, których niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności. Ogłoszenie upadłości ma ułatwić wyjście z kłopotów osobie, która w nie wpadła bez swojej winy. Instytucja ta nie będzie służyć uniknięciu odpowiedzialności nierozważnych konsumentów czy oszustów. Możliwość ogłoszenia upadłości oceniana ma być zawsze przez sąd. Wniosek o ogłoszenie upadłości złożyć będzie można nie częściej niż raz na dziesięć lat.
Wniosek o ogłoszenie upadłości zostanie oddalony, jeżeli niewypłacalność nie powstanie z przyczyn wyjątkowych i obiektywnych a w szczególności gdy dłużnik zaciągnął zobowiązanie, będąc niewypłacalnym albo do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą. Po złożeniu wniosku konsument jest zobowiązany wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek. Sąd w takiej sytuacji sporządzi plan spłaty wierzycieli, wskazując zakres i okres spłaty długu.
Do masy upadłości wchodzić będzie cały majątek upadłego, łącznie z nieruchomością, w której mieszka sam lub z rodziną. Projekt przewiduje, że dłużnik powinien mieć zapewnione podstawowe warunki bytowe, dzięki czemu będzie mógł zająć się pracą i spłatą zadłużenia. Z sumy ze sprzedaży lokalu lub domu dłużnik otrzyma kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego za okres 12 miesięcy. W okresie wykonywania planu spłaty dłużnik nie będzie mógł dokonywać czynności prawnych przekraczających granicę zwykłego zarządu, jak również dokonywać zakupów na raty lub z odroczoną płatnością. Ponadto przepisy przewidują obowiązek corocznego składania sądowi sprawozdania z wykonania planu spłaty.
Projektowany model upadłości konsumenckiej zakłada ochronę interesów nie tylko dłużnika, ale również jego wierzycieli. Dlatego jednym z podstawowych założeń jest, aby wierzyciele zostali zaspokojeni w jak największym stopniu. Co prawda, postępowanie upadłościowe spowoduje rozłożenie spłaty w czasie, ale zwiększa tym samym prawdopodobieństwo, że w ogóle ona nastąpi. Sąd może również ustalić warunki spłaty niezależnie od wniosku upadłego, tak aby były one bardziej korzystne dla wierzycieli.
Projekt odniesie sukces, jeśli ogłoszenie upadłości konsumenckiej będzie nieskomplikowane i tanie. Trudno bowiem oczekiwać, by ludzie korzystali z instytucji, której nie rozumieją lub na którą ich nie stać.