Każda firma potrzebuje kapitału, by sprawnie funkcjonować. Ale rzadko która ma tak dużo własnych środków, by obyć się bez zewnętrznych źródeł zasilania. Im firma szybciej się rozwija, tym tych środków z zewnątrz potrzeba więcej. Bo we współczesnym świecie biznesu równie trudno jest o dobry pomysł, jak i o kapitał.
PIENIĄDZE
Gdy przedsiębiorca dopiero rozpoczyna działalność gospodarczą, albo gdy chce poszerzyć jej zakres lub tylko wdrożyć nowy projekt, musi zapewnić sobie finansowanie. W przypadku małej firmy utarła się tradycja, że bazuje ona głównie na własnych środkach finansowych, pochodzących z oszczędności albo z innych źródeł. A jeśli to możliwe – także ze środków klientów, wnoszonych w formie zaliczek, przedpłat itp. Dla przykadu w branży budowlano-deweloperskiej nawet duże firmy prowadzą swoją działalność w oparciu o przedpłaty klientów, chcących kupić nowe mieszkania.

Własne narzędzia finansowe

Większość małych firm działa w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej osób fizycznych. Choć taka forma daje duże ułatwienia organizacyjne i rachunkowe, to powoduje też poważne komplikacje, zwłaszcza na gruncie finansowania. Osobie fizycznej zdecydowanie trudniej jest korzystać z bardziej rozwiniętych narzędzi rynku kapitałowego, w rodzaju venture capital czy emisji własnych obligacji, które to narzędzia finansowania działalności – oprócz emisji akcji w przypadku spółek znajdujących się w publicznym obrocie – należą do powszechnych środków, którymi posługiwać się może dyrektor finansowy każdej większej firmy.
O ile firma średnia lub tym bardziej duża może przy konstruowaniu własnej inżynierii finansowej korzystać ze sztabu fachowców, których zatrudnia, o tyle w małej firmie głównym, a często jedynym moderatorem tego typu przedsięwzięć jest sam jej właściciel. Siłą rzeczy znać się on musi na wszystkim, od produkcji po marketing i finanse, a to często oznacza brak dostatecznie głębokiej wiedzy na temat sposobów finansowania działalności czy wręcz świadomości istnienia pewnych narzędzi, które mogą być doskonałą alternatywą dla klasycznych narzędzi finansowania.
Gdy trudno jest znaleźć pieniądze na zbudowanie firmy w bankach, gdy brak jest własnych zasobów finansowych i nie można liczyć na prywatną pożyczkę, warto przeanalizować takie sposoby rozwiązania problemu finansowania, gdy ceną za nie jest podzielenie się władzą w firmie lub nawet stałe czy terminowe przekształcenia własnościowe. Bywa tak, że jeden przedsiębiorca ma pomysł na działalność, ale nie ma kapitału, by rokującą spore zyski ideę wdrożyć w życie. Z kolei inny ma pieniądze, ale brak mu pomysłu, jak z nich zrobić użytek lepszy niż dają klasyczne inwestycje finansowe. Jeśli zainteresowani zechcą współdziałać, odniosą korzyści, na które nie mogliby liczyć samodzielnie.



Pierwszeństwo dla kredytu

Każdy liczący się na rynku bank ma bogatą ofertę kredytowania przedsiębiorstw. Na dodatek usystematyzowaną według wielkości firm oraz ich potrzeb pożyczkowych. W tej drugiej kwestii zazwyczaj oferta podzielona jest na kredyty inwestycyjne służące finansowaniu wzrostu firmy (głównie zakupowi nowych składników majątku) oraz obrotowe przeznaczone na bieżące wydatki, od zakupu surowców po wydatki na opłacenie pracowników.
Optymalny sposób finansowania działalności
Racjonalnie działający przedsiębiorca powinien tak zaplanować finansowanie swojej działalności, aby wszelkie wydatki regulować w sposób następujący. W pierwszej kolejności, jeśli to możliwe, finansować ją z przychodów przed opodatkowaniem. Dopiero gdy danego wydatku nie można w całości sfinansować z przychodu (bo np. przepisy o kosztach uzyskania przychodów limitują taką możliwość, m.in. przy inwestycjach) – powinien sięgnąć po kredyt bankowy. Można także zasilić firmę korzystając z pożyczek od osób trzecich, w tym pożyczek prywatnych. Wówczas, choć pozyskany kapitał nie będzie kosztem, przynajmniej odsetki zapłacone pożyczkodawcy stanowić mogą koszt uzyskania przychodów. Dokładnie na takich samych zasadach, jak koszty obsługi kredytu bankowego. Dopiero w ostateczności powinien sięgać do prywatnego portfela.
UWAGA Zdolność kredytowa
Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą w relacjach z bankiem traktowana jest dwojako: jest i osobą prywatną, i przedsiębiorcą. Jeśli więc nawet ubiega się o kredyt związany z prowadzoną działalnością gospodarczą, bank potrafi zbadać jej zdolność kredytową na podstawie wszelkich istniejących już zobowiązań, w tym także dotyczących prywatnej, konsumpcyjnej sfery życia
Problem w tym, że oferta ta jest praktycznie niedostępna dla firm, które dopiero powstały. Przedsiębiorstwa takie nie mają bowiem jeszcze swojej historii, a to dla banków jest niemal równoznaczne z brakiem zdolności kredytowej. Zaś firmie, która takiej zdolności nie posiada, żaden bank nie udzieli ani kredytu obrotowego, ani na inwestycje. W ofercie banków najbardziej rozbudowaną grupę produktów kredytowych stanowią kredyty krótkoterminowe. Takie kredyty zwane są także obrotowymi i służą zaspokojeniu bieżących potrzeb, wspierają cash flow, czyli zapewniają przedsiębiorcy płynność, w sytuacji gdy wydatki na zakup usług i towarów potrzebnych do bieżącej działalności są w pewnym okresie wyższe od napływających w tym czasie należności za sprzedane towary i usługi, albo gdy odbiorcy tych towarów i usług zwlekają z płatnościami.
W przypadku kredytów krótkoterminowych mamy do czynienia ze sporym zróżnicowaniem. Przede wszystkim znaczna ich część wiąże się bezpośrednio z rachunkiem bieżącym prowadzonym przez dany bank dla przedsiębiorcy chcącego korzystać z takiego kredytu czy z umową o charakterze rachunku rozliczeniowego zbliżonego do indywidualnego ROR-u, który obecnie ma charakter pakietu usług, wśród których znajdują się także produkty kredytowe typu linia kredytowa, kredyt odnawialny itp.

Pożyczka cywilna

Coraz więcej osób jest skłonnych zaryzykować prywatną pożyczkę dla przedsiębiorcy. Oczywiście dla pożyczkodawcy wiąże się to z większym ryzykiem – bank jest pewniejszym kontrahentem niż osoba fizyczna. Ale przedsiębiorca za cenę tego ryzyka zaoferuje znacznie wyższe odsetki od lokaty. Jeśli tego rodzaju umowa wiąże osoby darzące się zaufaniem, ryzyko to może wyglądać na duże tylko na pierwszy rzut oka. Ponadto trzeba pamiętać o dobrze spisanej umowie oraz zabezpieczeniu. Problem odpowiedniego zabezpieczenia pożyczki jest jedną z kluczowych kwestii, które trzeba rozstrzygnąć i odpowiednio uregulować w jej treści. Rzecz jasna ustanowienie takiego zabezpieczenia nie jest obowiązkowe i zgodną wolą stron umowy nie musi być ono ustanowione. Jednak nie ma też przeszkód, by zastosować weksel, zastaw, poręczenie osób trzecich itp. instytucje przewidziane prawem cywilnym dla lepszego zabezpieczenia interesów pożyczkodawcy.



JAK TO ZROBIĆ...
PROBLEM
Mała firma, o krótkiej historii działalności, ma kłopot z pozyskaniem środków na bieżącą działalność i dalszy rozwój. W jaki sposób przedsiębiorca może wykorzystać dostępne źródła finansowania i odpowiednio je dobrać do zaspokojenia potrzeb określonego rodzaju?
ROZWIĄZANIE
Należy przyjąć następujące postępowanie:
● Szacujemy potrzeby firmy w zakresie bieżącej płynności (ile potrzebujemy na stałe wydatki związane z obrotem) oraz bieżące wpływy (ile zyskamy ze sprzedaży towarów i usług). Ustalamy, ile wynosi zdolność kredytowa (zdolność do stałego finansowania dodatkowych zobowiązań o charakterze średnio- i długoterminowym).
● Ustalamy, jakie będziemy mieli niezbędne potrzeby inwestycyjne o charakterze odtworzeniowym: wymiana samochodu, maszyn, innych składników majątku trwałego i w jakiej perspektywie czasowej.
● Określamy cele inwestycyjne (zwiększenie produkcji, uruchomienie nowej produkcji lub usługi, otworzenie nowego oddziału firmy itd., itp.). Wyliczamy wartość tego przedsięwzięcia. Konstruujemy wstępny biznesplan.
● Oceniamy, w jakim zakresie możemy potrzeby inwestycyjne firmy zrealizować poprzez leasing oraz czy zakres naszej działalności pozwala na wsparcie bieżącej płynności z wykorzystaniem faktoringu (patrz definicje str. 23), kredytu kupieckiego, produktów ubezpieczeniowych itp.
● Ustalamy, w jakim zakresie potrzeby finansowe firmy mogą być pokryte jedynie za pomocą kredytu.
● Ustalamy, czy mamy szansę przy planach inwestycyjnych na skorzystanie ze środków pomocowych lub czy możemy skorzystać z pomocy funduszu poręczeniowego.
● Konfrontujemy nasze potrzeby kredytowe w zakresie kredytów obrotowych oraz kredytów inwestycyjnych (patrz definicje str. 23) ze zdolnościami kredytowymi.
● Na podstawie uzyskanego rezultatu rozpoczynamy zabiegi o kredyt, jego ewentualne poręczenie, zawieramy umowy: leasingowe, faktoringu itd., zapewniając firmie kapitały na rozwój, przy jednoczesnym zagwarantowaniu jej środków na obsługę bieżących zobowiązań, przy zachowaniu pełnej płynności.