Czy spółki kolejowe mogą ubiegać się o rekompensatę niektórych wydatków związanych z transportem?
Od 2001 roku działalność kolei w zakresie przewozu i utrzymania infrastruktury rozdzielono między spółki powstałe w wyniku restrukturyzacji Przedsiębiorstwa Państwowego PKP. Na spółki te nałożono obowiązki finansowania zadań, które nie zawsze znajdują się w zakresie oferowanych przez nie usług lub nie są bezpośrednio związane z ich działalnością, jak np. utrzymywanie skrzyżowań dróg publicznych z liniami kolejowymi nałożony wyłącznie na spółkę zarządzającą infrastrukturą kolejową.
Tym samym przedsiębiorstwo prowadzące działalność w jednej gałęzi transportu jest obciążone wydatkiem, który nie występuje w innych gałęziach transportu.
Podstawową instytucją prawnofinansową zmierzającą do zniesienia różnic występujących wskutek nakładania na przedsiębiorstwa kolejowe obciążeń finansowych mogących zniekształcać warunki konkurencji jest normalizacja rachunkowości wprowadzona rozporządzeniem (EWG) nr 1192/69 z 26 czerwca 1969 r. w sprawie wspólnych zasad normalizujących rachunkowość przedsiębiorstw kolejowych. W Polsce rozporządzenie weszło w życie 1 maja 2004 r. Przewiduje ono rekompensatę przedsiębiorstwu kolejowemu wydatków ponoszonych w przypadkach, w których mają one nieproporcjonalnie duży udział w kosztach budowy i eksploatacji urządzeń używanych zarówno przez koleje, jak i inne gałęzie transportu. Postępowanie w sprawie normalizacji rachunkowości wszczyna się na wniosek przedsiębiorstwa kolejowego składany corocznie w czasie umożliwiającym naniesienie odpowiednich poprawek w budżecie państwa.
Roszczenie przedsiębiorstw kolejowych o wypłatę rekompensaty ukształtowano jako uprawnienie o indywidualnym charakterze, skuteczne bezpośrednio względem państwa członkowskiego. Indywidualny charakter praw podkreśla fakt, że ma zastosowanie wyłącznie do podmiotów wyliczonych w rozporządzeniu, tj. m.in. do PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP Cargo, PKP Intercity, PKP Przewozy Regionalne, a rozszerzenie zastosowania na kolejne przedsiębiorstwa kolejowe wymaga zmiany przepisów.
Mirella Lechna, radca prawny, wspólnik w kancelarii Wardyński i Wspólnicy