Bez nowych inwestycji liniowych grożą awarie, które mogą pozbawić prądu znaczne obszary kraju. Jednak skomplikowane prawo, sprzeciw właścicieli gruntów i regulacje dotyczące ochrony środowiska skutecznie hamują realizację tych inwestycji.
Nowe inwestycje liniowe w elektroenergetyce mają kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju. Są one szczególnie ważne w obliczu grożących Polsce tzw. blackoutów, czyli poważnych awarii sieci powodujących utratę napięcia na znacznym obszarze lub też dla dużej liczby odbiorców.
– W ubiegłym roku awaria tego typu miała miejsce w Szczecinie i okolicach tego miasta, a jej skutkiem były nie tylko utrudnienia dla tysięcy odbiorców indywidualnych, ale przede wszystkim wielomilionowe straty finansowe przedsiębiorców, którzy uzależnieni są od stałego dostarczania energii elektrycznej – przypomina Michał Andruszkiewicz, prawnik z Kancelarii Wardyński i Wspólnicy.
Jego zdaniem w celu zapobieżenia takim sytuacjom należy stale rozbudowywać krajowy system elektroenergetyczny (KSE) o regionalne i ogólnokrajowe linie przesyłowe i dystrybucyjne, umożliwiające w razie wystąpienia awarii szybki transfer energii pomiędzy poszczególnymi częściami kraju.

Bariery inwestycyjne

Niestety, polski system prawny skutecznie utrudnia realizowanie takich inwestycji. Przepisy umożliwiają bowiem pojedynczym osobom blokowanie inwestycji liniowych, kluczowych z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa.
– Przykładem tego jest budowa linii Ostrów–Plewiska, a w szczególności jednego z jej odcinków – czterotorowej dwunapięciowej (2x400 kV + 2x220 kV) linii Plewiska–Kromolice. O tej linii jest głośno z powodu wieloletniego sporu między inwestorem, władzami lokalnymi, a mieszkańcami terenów, na których ta linia ma być zlokalizowana – mówi Michał Andruszkiewicz.
Co jest przyczyną tego, że inwestycje liniowe, nawet te uznawane za kluczowe z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju, potrafią trwać nawet dziesięć lat?
– Powodów takiej sytuacji jest wiele, przede wszystkim skomplikowane i długotrwałe procedury prawne, sprzeciw właścicieli gruntów, na których mają być postawione elementy infrastruktury, oraz problemy wynikające z regulacji dotyczących ochrony środowiska, głównie obszarów Natura 2000. Uwarunkowania te wielokrotnie uniemożliwiają realizację inwestycji liniowych – uważa Jarosław Czech, prawnik z Kancelarii Wardyński i Wspólnicy.

Uproszczenia na Euro 2012

Do sprawnego wybudowania linii energetycznej w obecnym stanie prawnym potrzebna jest zgodna współpraca między inwestorem, władzami lokalnymi i właścicielami gruntów. Inwestor powinien dogłębnie analizować prawo miejscowe oraz ściśle nadzorować postępowania przed organami administracyjnymi – przede wszystkim wydane w ich trakcie decyzje administracyjne, tak aby w porę wychwycić ewentualne błędy. Natomiast z właścicielami nieruchomości powinien zawrzeć umowy umożliwiające niezakłócone korzystanie z niezbędnych gruntów i zobowiązujące właścicieli do nieutrudniania inwestycji. W praktyce jednak trudno o tak harmonijną współpracę pomiędzy zainteresowanymi stronami.
– Dlatego drugim sposobem sprawnego przeprowadzenia inwestycji jest wpisanie danej linii jako przedsięwzięcia służącego przygotowaniu turnieju Euro 2012, realizowanego na podstawie ustawy z 7 września 2007 r. o przygotowaniu turnieju finałowego Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA – twierdzi z nutą ironii Michał Andruszkiewicz.
W odniesieniu do tego typu przedsięwzięć znacznie uproszczono i przyspieszono procedury administracyjne, m.in. za sprawą możliwości wydania inwestorowi decyzji o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięć Euro 2012, bez względu na obowiązujący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Tym samym nie jest konieczne przeprowadzenie czasochłonnej procedury zmiany planu, a do uzyskania pozwolenia na budowę konieczne jest wydanie przez wojewodę wspomnianej decyzji lokalizacyjnej. Ponadto wszystkie wydane decyzje administracyjne związane z inwestycją Euro 2012 podlegają natychmiastowemu wykonaniu, a terminy do kwestionowania ich ważności i prawidłowości uległy znacznemu skróceniu.
– Zdecydowanie najważniejszym przepisem ustawy o Euro 2012 w tym kontekście jest ten, który nie dopuszcza stwierdzenia nieważności ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę po upływie 14 dni, od kiedy decyzja stała się ostateczna, a spółka celowa już rozpoczęła budowę. Wraz z upływem tego terminu można jedynie stwierdzić wydanie decyzji z naruszeniem prawa, co oznacza, że inwestycja może być kontynuowana, a osobom, których prawa poprzez wydanie wadliwego pozwolenia na budowę naruszono, może być jedynie przyznane odszkodowanie. Przepis ten powinien jednak zostać rozszerzony o inne podmioty realizujące inwestycje Euro 2012, które nie są spółkami celowymi – zaznacza Jarosław Czech.

Konieczna zmiana przepisów

Doświadczenia związane z budową linii Plewiska–Kromolice przekonują, że nawet ustawa o Euro 2012 nie rozwiązuje do końca problemu, bo spór z mieszkańcami trwa nadal, a linia nie jest podłączona pod napięcie (prócz jednego toru 220 kV, który wobec decyzji powiatowego inspektora nadzoru budowlanego o uchyleniu pozwolenia na użytkowanie być może po przejściu toku instancji też zostanie wyłączony). Mieszkańcy terenów, na których umieszczono słupy, twierdzą, że budowę linii Plewiska–Kromolice błędnie zaliczono do inwestycji Euro 2012 i czekają na rozpatrzenie ich odwołań od wydanych decyzji.
– Należy zastanowić się nad odpowiednią zmianą przepisów, która przewidywałaby uproszczony tryb realizacji kluczowych inwestycji celu publicznego – i to bez względu na to, czy dotyczą Euro 2012. Trzeba z jednej strony zapewnić stosowną ochronę praw właścicieli nieruchomości, których interesy poprzez inwestycję zostały naruszone, a z drugiej wprowadzić rozwiązania pozwalające sprawnie realizować inwestycje poprawiające bezpieczeństwo energetyczne państwa, co z pewnością wymaga dużego trudu legislacyjnego. Wzorować się można na rozwiązaniach przyjętych w ustawie o Euro 2012 – mówi Michał Andruszkiewicz
ELEKTROENERGETYCZNE INWESTYCJE LINIOWE
Przepisy wymagające zmiany w celu ułatwienia realizacji kluczowych projektów:
● ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80, poz. 717 z późn. zm.),
● ustawa z 4 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 199, poz. 1227 z późn. zm.).
Przepisy zawierające ułatwiania realizacji przedsięwzięć celu publicznego:
● ustawa z 7 września 2007 r. o przygotowaniu turnieju finałowego Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA Euro 2012 (Dz.U. nr 173, poz. 1219 z późn. zm.).