Samorządy są zobowiązane do prowadzenia polityki energetycznej i oszczędzania energii. Tak robi jednak mniejszość samorządów. Wyjątkiem jest Częstochowa, która w ostatnich latach zmniejszyła wydatki na energię o kilka mln zł.
Zgodnie z ustawą – Prawo energetyczne, prezydent (lub burmistrz i wójt) miasta opracowuje projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Projekt taki powinien określać m.in. przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych. Szacuje się, że tylko ok. 30 proc. samorządów ma sporządzone plany poprawy efektywności energetycznej, ale tylko nieliczne z nich są realizowane. Pozytywnym wyjątkiem jest Częstochowa, która należy do krajowej czołówki, jeśli chodzi o skuteczność lokalnej polityki energetycznej.

Oszczędności w szkołach

Od roku 2003 realizowany jest program zarządzania energią i środowiskiem w obiektach użyteczności publicznej, którego głównymi celami jest poprawa efektywności energetycznej, ograniczenie zużycia energii elektrycznej i ciepła oraz zmniejszenie kosztów ich zakupu. W Częstochowie realizowane są również zadania termomodernizacyjne.
– Efekty tych działań są znaczące. W 2008 roku w 121 obiektach oświatowych zużyto o 24 proc. energii mniej niż w roku 2003. W roku 2008 za media energetyczne zapłaciliśmy o 623 tys. zł mniej niż w roku 2003 – mówi Bożena Herbuś, inżynier miejski w Częstochowie.
Skumulowane oszczędności zużycia mediów energetycznych, powstałe w latach 2003–2008 w 121 budynkach, wynoszą prawie 5,9 mln zł. W tych budynkach realizowany jest również program optymalizacji zużycia wody. W roku 2008 zużyto ponad 36 proc. wody mniej niż w roku 2003, co daje roczne oszczędności na poziomie 189 tys. zł. Skumulowane oszczędności w tym okresie, tylko w przypadku zużycia wody, wyniosły 987 tys. zł.
Jak podkreśla Bożena Herbuś, te wszystkie oszczędności osiągnięto pomimo kilkakrotnych jednostkowych podwyżek cen wody, energii elektrycznej, ciepła sieciowego i gazu.
W 121 obiektach oświatowych (przedszkola, szkoły podstawowe, szkoły ponadpodstawowe i średnie) szczegółowo monitorowane są działania oszczędnościowe. Każdy z tych obiektów ma generowany raport pokazujący koszty i poziom zużycia mediów energetycznych i wody. Przygotowywany jest również raport zbiorczy dla wszystkich tych obiektów. Zbierane są dane dotyczące zużycia i kosztów energii, zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków.
Programem oszczędnościowym objęte są wszystkie obiekty będące własnością częstochowskiego samorządu, raportowanie prowadzone jest dla obiektów oświatowych.
– W zakresie energii elektrycznej oszczędności uzyskano przede wszystkim poprzez działania zarządcze powodujące optymalizację zużycia, ponadto dopasowano taryfy i moce zamówione do faktycznych potrzeb obiektów – informuje Bożena Herbuś.

Tańsze ciepło

Od roku 2003 w Częstochowie przeprowadzono siedem zadań termomodernizacyjnych, w ramach których zostały docieplone ściany i stropy, wymieniono stolarkę okienną. Podobne działania są planowane w innych budynkach, dla których obecnie przygotowywane są audyty energetyczne.
W roku 2004 zmodernizowano także 22 węzły ciepłownicze oraz przebudowano dwie kotłownie węglowe na paliwa bardziej ekologicznie, czyli na olej opałowy, ponadto trzy obiekty zostały podłączone do sieci ciepłowniczej. Przebudowa kotłowni na olej i gaz oraz modernizacja węzłów realizowana była w ramach inwestycji miejskich w formule ESCO, czyli spłacana jest z uzyskiwanych oszczędności.
W wyniku zawartej z samorządem w 2006 roku ugody, firma ciepłownicza Fortum Częstochowa wykonała na własny koszt modernizację czterech kotłowni w miejskich budynkach oświatowych, instalując ekologiczne i nowoczesne kotły na ekogroszek. Umowa przewiduje, że po okresie siedmioletniej eksploatacji Fortum przeniesie ich własność na rzecz gminy. Fortum Częstochowa wymieniło także 19 węzłów cieplnych starego typu na nowoczesne węzły wymiennikowe z automatyką pogodową i czasową. Wartość wszystkich zadań zrealizowanych przez Fortum wyniosła 1,22 mln zł.
W budynkach, gdzie zostały zmodernizowane węzły cieplne, oprócz automatyki pogodowej została zainstalowana także automatyka czasowa pozwalająca na stosowanie dolin nocnych, weekendowych oraz obniżanie temperatury w obiektach oświatowych podczas ferii i świąt.



Sprzedawca energii

Samorząd Częstochowy jest także jednym z nielicznych, który zmienił sprzedawcę energii elektrycznej.
– Pierwszy przetarg na zakup energii elektrycznej dla budynku Urzędu Miasta odbył się w roku 2008 i od 1 stycznia 2009 r. kupujemy energię od nowego sprzedawcy. Następnie odbył się przetarg na zakup energii dla dziewięciu placówek podległych Urzędowi Miasta – muzeum i ośmiu dużych szkół. Tam energia na podstawie zasady TPA kupowana jest od kwietnia 2009 r. Od 1 lipca 2009 r. Miejski Zarząd Dróg kupuje energię na potrzeby oświetlenia drogowego, sygnalizacji świetlnej oraz swojej siedziby.
– Łącznie, w tych trzech przetargach kupowane jest 10,5 GWh energii elektrycznej, w ich wyniku zaoszczędzono łącznie ok. 300 tys. zł – zapewnia Bożena Herbuś.
Te wszystkie postępowania przetargowe wygrała spółka PKP Energetyka. Obecnie przygotowywany jest przetarg na zakup ok. 20 GWh energii elektrycznej dla większości miejskich obiektów w Częstochowie w całym roku 2010.
Analizami rynku energii elektrycznej i cen zajmuje się Biuro Inżyniera Miejskiego.
Z okolic Częstochowy już kilka niewielkich gmin zmieniło sprzedawcę energii. To wciąż jednak wyjątki, a nie reguła.

Dokumenty przetargowe

Jak podkreśla Bożena Herbuś, ogłoszenie przetargu na zakup energii wymaga wiedzy na temat zasad funkcjonowania rynku energii oraz danych dotyczących między innymi zużycia energii, funkcjonujących taryf, w okresach rocznych dla instytucji, które zamierzają zmienić spółkę obrotu energią. Przygotowanie wysokiej jakości dokumentów przetargowych na zakup energii oraz procedura zmiany sprzedawcy to dla samorządów duże wyzwanie, ale przede wszystkim ogromna szansa na ograniczenie wydatkowania środków publicznych oraz na czynny wkład w kształtowanie wolnego rynku energii.
– Biorąc pod uwagę obowiązujące prawo oraz faktyczne korzyści wynikające z zakupu energii elektrycznej na wolnym rynku, oczekiwać należy, że coraz więcej samorządów będzie korzystało z możliwości zmiany spółki obrotu energią elektryczną – prognozuje Bożena Herbuś.
5,9 mln zł skumulowane oszczędności zużycia mediów energetycznych, powstałe w latach 2003–2008 w 121 częstochowskich obiektach oświatowych
WZORCOWE ROZWIĄZANIA
Wiele samorządów korzysta z doświadczeń Urzędu Miasta w Częstochowie, wzorując się na dokumentacji przetargowej oraz konsultując podejmowane działania. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki uznał zastosowane w Częstochowie rozwiązania dotyczące zakupu energii za wzorcowe i zaleca ich wykorzystywanie przez inne samorządy.