Jakie mogą być przyczyny, okoliczności i cel umorzenia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością?
AGATA OKOROWSKA
radca prawny, partner w Kancelarii BSO Prawo & Podatki Bramorski Szermach Okorowska
Przyczyny umorzenia są różne. Instytucja ta służyć może dopasowaniu wysokości kapitału zakładowego do zamortyzowanego majątku, wyrównaniu starty bilansowej czy kształtowaniu struktury udziałowej spółki. Może też być sankcją za naruszenie ustalonych zasad i formą zapobiegania niechcianym zmianom osobowym w spółce. Kodeks spółek handlowych umożliwia przeprowadzenie umorzenia dobrowolnego, przymusowego bądź automatycznego. W zależności od formy umorzenia może ono być nieodpłatne lub odpłatne, przy czym to ostatnie z czystego zysku lub środków uzyskanych z obniżonego kapitału zakładowego. Warunkiem umożliwiającym umorzenie udziałów jest odpowiedni zapis w umowie spółki. Dla dobrowolnego umorzenia wystarczy ogólne postanowienie przewidujące umorzenie. Dla przymusowego niezbędne jest określenie co najmniej przesłanek i trybu tego umorzenia. Przy umorzeniu automatycznym należy wskazać zdarzenia powodujące umorzenie na tyle precyzyjne, aby nie budziły wątpliwości co do ich zaistnienia. Warto też określić sposób postępowania zarządu w razie ziszczenia się okoliczności stanowiących powód umorzenia, sposób finansowania i liczbę udziałów podlegających umorzeniu.
Dobrowolne umorzenie udziałów odbywa się za zgodą wspólnika, którego umorzenie dotyczy. Może ono być odpłatne lub za jego zgodą nieodpłatne. Przy dobrowolnym umorzeniu udziały wspólnika zostają przeniesione na spółkę umową z notarialnie poświadczonymi podpisami. Następnie na mocy uchwały zgromadzenia wspólników są umarzane. Umorzenie przymusowe uchwala zgromadzenie wspólników, gdy zaistnieją przesłanki wskazane w umowie spółki. Zgromadzenie określa też wynagrodzenie za umorzone przymusowo udziały. Nie może być ono niższe od wartości przypadających na udziały aktywów netto wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. Automatyczne umorzenie pozwala na unicestwienie udziałów z pominięciem uchwały zgromadzenia wspólników. Zaistnienie przesłanki umorzenia stwierdza zarząd spółki, przeprowadzając resztę procedury umorzeniowej.
Umorzenie zostaje dokonane z chwilą podjęcia uchwały zgromadzenia o umorzeniu bądź ziszczenia się przewidzianej w umowie spółki przesłanki potwierdzonej przez zarząd spółki. Jeżeli jednak umorzenie wiąże się z obniżeniem kapitału, dochodzi do skutku z chwilą zarejestrowania obniżenia kapitału zakładowego spółki w KRS.