Czy umowa spółki może upoważniać zarząd do wypłaty wspólnikom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy w trakcie roku obrotowego?
Przepisy pozwalają upoważnionemu organowi spółki na podział wypracowywanej przez spółkę dywidendy jeszcze w trakcie trwania roku obrotowego. Rozwiązanie takie niesie jednak ze sobą określone ryzyko, dlatego też możliwość wypłaty zaliczki została obarczona szczególnymi warunkami, których dopiero kumulatywne spełnienie pozwala na wykorzystanie powyższego instrumentu, stanowiącego w rzeczywistości przedwczesną wypłatę. Aby można było dokonać wypłaty zaliczki, należy taką możliwość przewidzieć w umowie spółki. Bez odpowiedniej regulacji w umowie nie jest możliwe podjęcie przez zarząd ad hoc decyzji o wypłacie zaliczki.
Artykuł 195 par. 1 kodeksu spółek handlowych wskazuje, że spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk. W odniesieniu do wysokości możliwej do wypłacenia kwoty zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne.
Skorzystanie z możliwości wypłaty zaliczki nie będzie możliwe w pierwszym roku obrotowym spółki, nawet w sytuacji, gdyby w pierwszych miesiącach funkcjonowania spółka wykazywała znaczne dochody. Takie działanie będzie stanowiło naruszenie przepisów ustawy.
Gdyby nastąpiła wypłata zaliczki wbrew przepisom ustawy, np. przy braku odpowiedniej regulacji w umowie spółki bądź też przy braku wypełnienia merytorycznych warunków wypłaty zaliczki, wówczas wspólnik, który wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki otrzymał wypłatę (odbiorca), zobowiązany został na mocy art 198 par. 1 kodeksu spółek handlowych do jej zwrotu. Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Białymstoku, w świetle art. 198 k.s.h. niedopuszczalne jest dokonywanie bez podstawy prawnej jakichkolwiek przesunięć majątkowych między wspólnikami a spółką. Ochrona przewidziana w tym przepisie ma na celu zapewnienie integralności majątku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
W razie gdy zwrotu wypłaty nie można uzyskać od odbiorcy, jak również od osób odpowiedzialnych za wypłatę, zgodnie z dyspozycją art. 198 par. 2 k.s.h. za ubytek w majątku spółki, który jest wymagany do pełnego pokrycia kapitału zakładowego, odpowiadają wspólnicy w stosunku do swoich udziałów. Kwoty, których nie można ściągnąć od poszczególnych wspólników, rozdziela się między pozostałych wspólników w stosunku do udziałów.