Nowe przepisy prawa atomowego powinny zostać opracowane na podstawie kompleksowej analizy wszystkich ustaw oraz rozporządzeń istotnych dla energetyki jądrowej. To zadanie nie będzie proste.
Celem ustawy – Prawo atomowe powinno być stworzenie takich ram prawnych, które w trakcie budowy oraz funkcjonowania elektrowni jądrowych zapewnią ochronę ludzkiego zdrowia, środowiska, a także bezpieczeństwo krajowe i międzynarodowe. Swoim zakresem powinna ona obejmować zastosowanie energii jądrowej w takich dziedzinach, jak medycyna czy przemysł.

Przepisy techniczne

Przy tworzeniu prawa atomowego przede wszystkim należy wziąć pod uwagę, że przepisy techniczne nie zawsze mają ogólne zastosowanie w dziedzinie energii jądrowej. Mogą one dotyczyć tylko danego obszaru jej działalności. Ustawa powinna być sformułowana w taki sposób, aby odzwierciedlała ogólne wymagania obejmujące szeroki zakres interesu publicznego. Przepisy techniczne muszą zatem zostać poddane ocenie w celu ustalenia, czy podlegają temu obszarowi, czy też powinny dotyczyć wyłącznie poszczególnych rodzajów technologii jądrowych.
W praktyce ustawodawczej innych państw mających elektrownie jądrowe najczęściej spotyka się dwie możliwości regulacyjne tychże przepisów: zostają one ujednolicone w ustawie głównej (ustawa – Prawo atomowe) lub też uregulowane są w przepisach rozporządzeń wydanych na mocy tej ustawy. Zaletą drugiego rozwiązania jest elastyczność rozporządzeń, których częste nowelizacje mogą być podyktowane zmianami gospodarczymi bądź technologicznymi.

Opracowanie programu

Przygotowania do budowy elektrowni jądrowej należałoby rozpocząć od stworzenia odpowiedniego programu jądrowego. Następnie specjalnie powołana w tym zakresie komisja legislacyjna lub niezależna grupa ekspertów powinna przeprowadzić analizę programu, mając na względzie jego ewaluację, wynikającą chociażby z powodu tempa zmian gospodarki światowej.
Ustawodawca musi pamiętać, iż wszystkie nieprzewidziane w programie plany lub idee związane z tą działalnością, nawet jeśli w przyszłości będą realizowane w dobrej wierze, mogą spowodować nieodwracalne szkody zarówno dla środowiska i ekonomii kraju, jak i jego bezpieczeństwa. Dlatego też program jądrowy powinien w sposób wielopłaszczyznowy obejmować rozwiązania regulacyjne w zakresie prowadzenia działań związanych z energetyką jądrową.
Nowe przepisy prawa atomowego powinny zostać opracowane na podstawie kompleksowej analizy wszystkich ustaw oraz rozporządzeń istotnych dla energetyki jądrowej. To zadanie nie będzie proste. W polskim systemie prawnym istnieje wiele regulacji, które nie są konkretnie ukierunkowane na działania związane z energetyką jądrową, ale po przeanalizowaniu mogą okazać się istotne do jej realizacji. Jako przykład można wskazać przepisy z zakresu obrotu gospodarczego, dotyczące pracowników, ochrony zdrowia, zagospodarowania przestrzennego, handlu międzynarodowego, badań naukowych oraz wielu innych dziedzin.



Regulacja uczestnictwa

Bardzo ważnym elementem w tworzeniu ustawodawstwa atomowego jest umożliwienie uzyskania dostępu dla osób i instytucji chcących aktywnie uczestniczyć na różnych jej etapach. W głównej mierze dotyczy to: przemysłu, instytucji naukowych, agencji rządowych (na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym), mediów, grup społecznych zainteresowanych tą tematyką oraz innych państw (zwłaszcza sąsiadujących, które zawrą z Polską porozumienia w zakresie wymiany informacji dotyczących możliwego transgranicznego oddziaływania albo państw UE zaangażowanych w eksport lub import niektórych materiałów lub technologii jądrowych). Przystąpienie podmiotów do procesu legislacyjnego powinno być dla nich możliwe na każdym jego etapie, np. podczas oceny programu jądrowego lub przy tworzeniu jego ram prawnych.
Zgłoszenie uczestnictwa powinno nastąpić w formie pisemnego oświadczenia przedstawionego organowi rządowemu lub komisji legislacyjnej, upoważnionym do przyjmowania i oceniania takich oświadczeń. Inną możliwością jest przygotowanie dokumentu w zakresie danego problemu związanego z energetyką jądrową, do którego zainteresowane strony będą mogły przesyłać swoje uwagi. Komisja legislacyjna będzie mogła wówczas zawrzeć w nowelizacji prawa przepisy regulujące zagadnienia ważne dla społeczeństwa.
NAJWAŻNIEJSZE PYTANIA PRZY TWORZENIU PRAWA
Zanim przystąpi się do prac nad nowelizacją prawa atomowego, należy odpowiedzieć sobie na następujące pytania:
● Czy regulacje prawne dotyczące zdrowia publicznego, bezpieczeństwa oraz środowiska naturalnego są nadrzędne względem przepisów prawnych o stosowaniu technik i materiałów jądrowych?
● Czy istnieją poważne luki prawne w zakresie postępowań związanych z działalnością lub materiałami jądrowymi, zarówno tych, które obecnie są prowadzone lub używane, jak i tych, które mogą nastąpić w przyszłości?
● Czy definicje, używane w ustawodawstwie mogącym mieć w tym przypadku zastosowanie, są dokładne i zrozumiałe?
● Czy zakres odpowiedzialności instytucjonalnej za regulację działań jądrowych jest jasny, spójny oraz skuteczny, a więc pozbawiony biurokratycznych opóźnień i konfliktów?
● Czy obecny system regulacyjny wymaga niepotrzebnego zaangażowania finansowego lub obciążeń administracyjnych dla regulowanych podmiotów, które można wyeliminować w celu poprawy wydajności regulacji?
● Czy obecny system prawny jest w pełni zgodny z dyrektywami UE oraz wymaganiami Międzynarodowej Agencji Atomowej?
W przypadku nieustosunkowania się legislatora do tych zagadnień istnieje ryzyko stworzenia projektu prawa atomowego jeszcze bardziej niezrozumiałego, nieefektywnego i co za tym idzie, mniej skutecznego niż obecne.