Jednym z warunków koniecznych do zalegalizowania samowoli budowlanej jest obowiązek uiszczenia opłaty legalizacyjnej. Jeżeli inwestor jej nie wniesie – nadzór nakaże mu rozbiórkę budynku. Wyjątek od tej zasady dotyczy samowoli, których budowa została zakończona przed 1995 rokiem. Można je zalegalizować bez wnoszenia opłaty.
Przepisy nie zawierają precyzyjnej definicji samowoli budowlanej. Przyjmuje się jednak, że jest nią budowa obiektu bez pozwolenia na budowę lub zgłoszenia, albo realizowana pomimo wniesienia sprzeciwu do zgłoszenia. Oznacza to, że samowolą będzie nie tylko zrealizowanie inwestycji bez pozwoleń, ale już samo przystąpienie do robót budowlanych bez pozwolenia lub bez zgłoszenia. W praktyce do samowoli dochodzi często już w trakcie użytkowania wybudowanego obiektu. Właściciele decydują się na jego nadbudowę lub rozbudowę (ganku, tarasu lub nawet piętra), nie występując o pozwolenie na budowę.
Popełnienie samowoli budowlanej możliwe jest także w stosunku do budynków, na które nie jest potrzebne pozwolenie na budowę, ale konieczne jest zgłoszenie. W każdym przypadku decyzję o tym, czy nastąpiło przekroczenie przepisów prawa budowlanego i czy wybudowany obiekt stanowi samowolę budowlaną, podejmuje inspektor nadzoru budowlanego.

Zgodnie z przepisami

Ustawa – Prawo budowlane przewiduje zasadę, że jeżeli inwestor dopuści się samowoli, to inspektor nadzoru budowlanego powinien nakazać rozbiórkę obiektu lub jego części w trakcie budowy lub już zrealizowanego – bez wymaganego pozwolenia. Ta reguła nie jest jednak bezwzględna i przepisy ustawy przewidują od niej wyjątki, pod warunkiem że wcześniej zostanie przeprowadzone postępowanie legalizacyjne.
Z możliwości zalegalizowania samowoli można skorzystać jedynie, gdy budowa:
● jest zgodna z przepisami o zagospodarowaniu i planowaniu przestrzennym, a w szczególności z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, albo
● jest zgodna z ustaleniami ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu – w przypadku braku obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
● nie narusza przepisów, w tym techniczno-budowlanych, w zakresie uniemożliwiającym doprowadzenie obiektu budowlanego lub jego części do stanu zgodnego z prawem.
W takich przypadkach inspektor nadzoru budowlanego wstrzymuje postanowieniem prowadzenie robót budowlanych. Ustala w nim wymagania dotyczące niezbędnych zabezpieczeń budowy oraz nakłada obowiązek przedstawienia, w wyznaczonym terminie, kompletu dokumentów potrzebnych do legalizacji.
To jest tylko część artykułu, zobacz pełną treść w e-wydaniu Gazety Prawnej.