Kodeks spółek handlowych nie przewiduje, tak jak to ma miejsce w odniesieniu do uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia), powództwa o uchylenie lub uznanie uchwały rady nadzorczej za nieważną.
Konsekwencją tego stanu rzeczy są kontrowersje związane z dopuszczalnością zaskarżenia uchwały rady nadzorczej. Natomiast gdyby założyć wzruszalność takich uchwał, to powstaje pytanie, jakie instrumenty prawne mogą zostać wykorzystane w celu skontrolowania prawidłowości uchwały rady nadzorczej.

Wewnętrzne kwestionowanie uchwały

Rada nadzorcza może podejmować uchwały w sprawach dwojakiego rodzaju: przekazanych do jej kompetencji przez ustawę oraz przekazanych do jej kompetencji przez statut (umowę spółki). W sprawach, w których rada nadzorcza na podstawie statutu jest upoważniona do wyrażania zgody na dokonanie przez zarząd określonych czynności, kodeks spółek handlowych przewiduje procedurę wewnętrznego kwestionowania decyzji rady nadzorczej.
Zarząd, w przypadku niewyrażenia przez radę nadzorczą zgody, może wystąpić do walnego zgromadzenia z wnioskiem o udzielenie takiej zgody. Uchwała walnego zgromadzenia zapadła w następstwie rozpoznania wniosku podlega zaskarżeniu na ogólnych zasadach (por. M. Jagielska, Kontrola prawidłowości uchwał rady nadzorczej, Przegląd Prawa Handlowego, luty 2006 r., str. 18).

Zewnętrzne kwestionowanie uchwały

Brak w kodeksie spółek handlowych przepisów regulujących zaskarżanie uchwał rady nadzorczej nie oznacza, że są one pozbawione kontroli zewnętrznej. Uniemożliwienie zaskarżania uchwał rady nadzorczej, np. uchwały, w której rada wyraża zgodę na zawarcie umowy przez spółkę, powodowałoby, że w obrocie prawnym funkcjonowałyby uchwały sprzeczne z prawem lub mające na celu obejście prawa. To z kolei naruszałoby zasadę bezpieczeństwa i pewności obrotu gospodarczego.
W doktrynie wskazuje się, że należy rozważyć trzy możliwości:
● odpowiednie zastosowanie przepisów kodeksu cywilnego,
● analogiczne zastosowanie art. 249–252 k.s.h., 422–425 k.s.h.,
● regulację negatywną.

Kodeks cywilny

Zgodnie z art. 2 k.s.h. w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, jeżeli wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej. Oznacza to dopuszczalność wniesienia powództwa o ustalenie nieważności uchwały rady nadzorczej przy spełnieniu następujących warunków:
1) uchwała rady nadzorczej jest czynnością prawną, tzn. zmierza do wywołania skutków prawnych (będą to np. uchwały w sprawie powołania przewodniczącego rady, powołania oraz odwołania członków zarządu)
2) uchwała rady nadzorczej jest sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego albo ma na celu obejście ustawy (art. 58 k.c.).
Warunkiem uwzględnienia powództwa opartego na art. 189 k.p.c. jest wykazanie przez powoda interesu prawnego (tzw. przesłanka skuteczności), co warunkuje dopuszczalność badania twierdzeń powoda co do sprzeczności z prawem, zasadami współżycia społecznego albo obejścia ustawy (tzw. przesłanka zasadności). Legitymację do wytoczenia powództwa będzie miała co do zasady spółka reprezentowana przez zarząd (art. 204–205 k.s.h., 372–373 k.s.h.). Nie można jednak wykluczyć dopuszczalności wytoczenia powództwa przez poszczególnych członków organów spółki.
Powództwo o ustalenie nie jest ograniczone żadnym terminem i może zostać wytoczone w każdym czasie. Sprawy o ustalenie nieważności uchwał są sprawami ze stosunku spółki jako sprawy gospodarze podlegają rozpoznaniu przez sądy gospodarcze.



Kodeks handlowy

Analogiczne zastosowanie przepisów regulujących zaskarżanie uchwał zgromadzenia wspólników oznaczałoby dopuszczalność wytoczenia następujących powództw:
a) powództwa o uchylenie uchwały rady nadzorczej (art. 249 i 425 k.s.h.), w przypadku naruszenia wewnętrznych reguł funkcjonowania rady (umowa spółki, statut, regulamin, dobre obyczaje) oraz wywołania niekorzystnych dla spółki lub wspólnika skutków,
b)powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały rady nadzorczej sprzecznej z ustawą (art. 252 i 425 k.s.h.).
Za dopuszczalnością stosowania ww. powództw w drodze analogii opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 20 stycznia 2009 r. (II CSK 419/08). Uzasadnienie uchwały nie wydaje się przekonujące. W szczególności dopuszczalność zastosowania instrumentu analogii ma, w ocenie Sądu Najwyższego, znajdować oparcie w analogicznym ratio legis zaskarżania uchwał obydwu organów spółki kapitałowej. Jest nią ochrona stabilności stosunków spółki oraz zapewnienie bezpieczeństwa obrotu, do czego prowadzi eliminacja podmiotowo nieograniczonej dopuszczalności zaskarżania uchwał na podstawie art. 189 k.p.c.
Przeciwko tezie o dopuszczalności zastosowania per analogiam przepisów art. 249–252 k.s.h oraz 422–425 k.s.h. przemawia charakter tych przepisów, które stanowiąc regulację szczegółową, nie znajdą zastosowania do zaskarżania uchwał rady nadzorczej.

Regulacja negatywna

Regulacja negatywna dotyczy przypadku, w którym przepisy kodeksu spółek handlowych regulują dane zagadnienie wyczerpująco z pominięciem przepisów kodeksu cywilnego. Taki przypadek w odniesieniu do uchwał rady nadzorczej nie zachodzi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2009 r. II CSK 419/08, M. Jagielska, Kontrola prawidłowości uchwał rady nadzorczej, Przegląd Prawa Handlowego, luty 2006 r., str. 19).