Utrzymująca się przewaga sieci rodzimych nad zagranicznymi na rynku krajowym oraz ich ekspansja na rynki w sąsiednich krajach to oznaki wskazujące na dojrzałość franczyzy w Polsce.
Franczyza (franchising) to system sprzedaży towarów, usług lub technologii oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami – franczyzodawcą i jego indywidualnymi franczyzobiorcami. Franczyza zakłada też przepływ know-how od franczyzodawcy do franczyzobiorcy przez cały czas obowiązywania łączącej ich umowy franczyzowej.

Handel i usługi

W 2008 roku działało w Polsce ponad 309 systemów franczyzowych i ta liczba ciągle rośnie – wynika z raportu firmy PROFIT system. Liczba punktów handlowych i usługowych prowadzonych przez franczyzobiorców przekroczyła 20,6 tys. Sieci franczyzowe działają w wielu sektorach gospodarki – zarówno w handlu, jak i w usługach. Przykładami firm działających na zasadzie franczyzy są: sklepy spożywcze Groszek i Intermarche; sklepy odzieżowe Reserved i Cropp Town; sklepy jubilerskie YES; sklepy z artykułami dla domu Bricomarche i Komfort; stacje paliw Statoil i Orlen; restauracje McDonald’s i Telepizza; szkoły British School i Helen Doron; salony fryzjerskie Jean Louis David i Trendy; biura podróży Ecco Holiday i Sun Club; biura nieruchomości Re/Max i Północ; punkty usługowe dla biznesu Mail Boxes Etc. i DGE Bruxelles Polska; punkty usługowe dla klientów indywidualnych PAF, czy pralnie Panda.
W 2007 roku inwestycje franczyzobiorców wyniosły ogółem ponad 6 mld zł. Potencjalni franczyzobiorcy mogą wybierać wśród niemal 300 ofert franczyzy o rozpiętości inwestycji początkowej od kilku tysięcy do kilku milionów zł. Największa kwota wymagana jest w przypadku stacji benzynowych (ok. 1 mln euro), najmniejsza w przypadku małych systemów usługowych (wystarczy nawet ok. 4 tys. zł). Na polskim rynku działa ponad 70 systemów o kwocie inwestycji początkowej nieprzekraczającej 50 tys. zł. Daje to podstawę do twierdzenia, że franczyza i systemy agencyjne to propozycja biznesu na każdą niemal kieszeń.

Rozwój przez sieć

Na rozwój poprzez franczyzę lub sieć agencji zdecydowały się między innymi: RUCH (franczyzowe kawiarnie iCoffee i agencyjne kioski), Komfort (sklepy z podłogami i wykładzinami), Xelion (punkty doradztwa finansowego), giełdowa spółka Auxillium (punkty doradztwa księgowego), Sferis (spółka-córka giełdowego Actiona z siecią sklepów oferujących sprzęt IT), Play (sklepy ze sprzętem telekomunikacyjnym). Coraz więcej spółek debiutujących na giełdzie uwzględnia w planach rozwoju franczyzę. Plany te znajdują aprobatę u inwestorów.
W branży finansowej wciąż trwa dobra koniunktura na tworzenie placówek na licencji. Agencyjne placówki zakładane są zazwyczaj w mniejszych miastach, gdzie koszt założenia własnego oddziału byłby dla banku zbyt wysoki. Do grona franczyzodawców dołączył Eurobank (w 2007 roku) oraz Getin Bank (w 2008 roku). Pojawienie się placówek partnerskich kolejnych banków było bezpośrednio związane z dobrą koniunkturą trwającą w branży bankowej do jesieni 2008 r. Partnerzy zarabiają głównie na sprzedaży kredytów hipotecznych, małych pożyczek gotówkowych i kart kredytowych.
Firmy wybierają rozwój poprzez franczyzę, aby szybko rozwinąć swoje sieci detaliczne i uzyskać efekt skali. Pozwala to na obniżenie kosztów funkcjonowania sieci i ekspansję dzięki większej specjalizacji firmy.



Dojrzałość sieci

Utrzymująca się przewaga sieci rodzimych nad zagranicznymi i ich ekspansja poza granice Polski to oznaki dojrzałości franczyzy w naszym kraju. Polska franczyza rozwija się i wkracza głównie na rynki krajów ościennych. Prawie 25 proc. marek franczyzowych rozpoczyna swój zagraniczny rozwój od Czech. Najlepiej sprzedają się licencje na sklepy odzieżowe. Wraz z polskimi markami franczyzowymi za granicę wyjeżdżają także doradcy franczyzowi, którzy przenoszą na rynki do sąsiednich krajów rozwiązania prawne i finansowe sprawdzone w Polsce.
Objawem dojrzałości polskiej franczyzy jest też żywe reagowanie tego sektora na bieżące trendy w gospodarce. Świadczy o tym dynamiczny rozwój np. sieci sklepów z artykułami wyposażenia wnętrz (Dobre Dla Domu), rozwój prywatnych usług pocztowych (PAF Operator Pocztowy), czy pojawienie się nowych sieci z branży nieruchomości (RE/MAX).
Rynek franczyzowy w Polsce jest już dobrze zorganizowany. Działa na nim Polska Organizacja Franczyzodawców, która zrzesza największe sieci franczyzowe w Polsce. Coraz większą popularnością cieszą się media poświęcone franczyzie. W kalendarz imprez targowych wpisał się również organizowany co roku Ogólnopolski Salon Franchisingu.



ZALETY DLA FRANCZYZOBIORCY
● czerpie korzyści z działania pod znaną marką i korzystania z reputacji z nią związanej,
● potrzebuje niższych nakładów finansowych związanych z rozpoczynaniem działalności, niż w sytuacji rozpoczynania jej samodzielnie,
● korzysta ze świadczeń franczyzodawcy, które mają umożliwić mu osiągnięcie sukcesu. Obejmują one m.in. (1) stosowanie kryteriów wyboru lokalizacji handlowej, (2) wskazówki w zakresie przygotowania planów remontu, aranżacji i umeblowania lokalu, (3) szkolenia franczyzobiorcy i jego pracowników w zakresie prowadzenia firmy, procesów biznesowych i marketingu, (4) zakup wyposażenia, (5) wskazówki w zakresie pozyskiwania kapitału potrzebnego do rozwinięcia działalności,
● czerpie korzyści płynące z działań reklamowych i promocyjnych podejmowanych przez franczyzodawcę, choć na ogół częściowo partycypuje w kosztach prowadzenia takich akcji,
● czerpie korzyści wynikające z możliwości zakupu przez franczyzodawcę towarów w dużych ilościach oraz z jego silnej pozycji negocjacyjnej,
● ponosi znacznie mniejsze ryzyko gospodarcze, niż w przypadku, gdyby inicjował biznes we własnym zakresie.
WADY DLA FRANCZYZOBIORCY
● jest właścicielem swojej firmy, ale licencja zobowiązuje go do kierowania nią zgodnie z wolą franczyzodawcy,
● na bieżąco podlega kontroli franczyzodawcy w zakresie jakości oferowanych przez niego produktów i standardów świadczenia usług,
● obowiązek odprowadzania franczyzodawcy regularnych opłat za korzystanie z systemu,
● umowa franczyzowa na ogół zawiera pewne ograniczenia dotyczące jego działalności handlowej i w zakresie przenoszenia praw własności do jednostki franczyzowej na osoby trzecie,
● polityka franczyzodawcy może wpłynąć na zyskowność franczyzobiorcy, np. franczyzodawca może życzyć sobie osiągania przez franczyzobiorcę wyższych obrotów, bo od wysokości obrotów naliczana jest opłata franczyzowa. Tymczasem franczyzobiorca może być bardziej zainteresowany wzrostem zyskowności, która nie zawsze wynika ze zwiększonego obrotu,
● renoma sieci franczyzowej i wizerunek marki mogą tracić na wartości z przyczyn niezależnych od franczyzobiorcy.
BRANŻA I PRZYCHODY
Średnia wartość sprzedaży w sieciach franczyzowych różni się w zależności od branży. W 2008 roku najmniej wyniosła w punktach finansowych – kilkanaście tys. zł miesięcznie, a najwięcej w sklepach wielkopowierzchniowych (średnio powyżej miliona złotych) oraz branży paliwowej – ponad 700 tys. zł miesięcznie.