Źle leczona albo za późno rozpoznana cukrzyca prowadzi do groźnych powikłań. Wiadomo, że 85 proc. chorych na cukrzycę umiera przedwcześnie właśnie z tego powodu.
Najbardziej narażone na niekorzystny wpływ wysokiego poziomu cukru są: oczy (retinopatia), nerki (nefropatia), układ nerwowy (neuropatia), kończyny dolne (stopa cukrzycowa) oraz układ krążenia. Ale mówiąc o powikłaniach cukrzycowych, mamy na myśli też ostre zaburzenia metaboliczne, które mogą się zdarzyć w źle kontrolowanej cukrzycy, jak hipoglikemia i hiperglikemia.

Uwaga na wzrok

W przebiegu cukrzycy źle leczonej (niewyrównanej) dochodzi do uszkodzenia narządu wzroku. Retinopatia cukrzycowa, bo tak nazywa się to schorzenie, to uszkodzenie naczyń siatkówki oka. Naczynia te stają się kruche, poszerzają się (proliferują), pojawiają się ogniska niedokrwienia siatkówki. Ale powikłaniem cukrzycy może też być zaćma i jaskra wtórna.
Retinopatia pojawia się u 40 proc. chorych na cukrzycę typu 1 i u 20 proc. chorych na cukrzycę typu 2. W zapobieganiu czy choćby spowolnieniu postępu zmian chorobowych w siatkówce największe znaczenie ma wyrównanie cukrzycy i leczenie nadciśnienia. O powodzeniu leczenia zmian chorobowych w narządzie wzroku w dużym stopniu decyduje jak najwcześniejsze jego rozpoczęcie. Dlatego tak ważne jest systematyczne badanie przez okulistę (ocena dna oczu) osób chorych na cukrzycę.

Uszkodzenie nerek

Nefropatia cukrzycowa to uszkodzenie małych naczyń krwionośnych w nerkach, które prowadzi do trwałego uszkodzenia nerek. Ryzyko pojawienia się nefropatii dotyczy 30-40 proc. pacjentów. Uszkodzenie naczyń krwionośnych nerek... powoduje ucieczkę białka do moczu. Białko to może być wykryte w moczu nawet jeśli jest w bardzo niewielkim stężeniu, w rezultacie może prowadzić do nadciśnienia tętniczego (które i tak najczęściej współwystępuje z cukrzycą - szczególnie typu 2). Gdy stężenie białka w moczu nadal ulega zwiększeniu, pojawia się proteinuria (zazwyczaj występuje po wielu latach, nie prowadzi do uszkodzenia nerek tylko jest jego objawem). W schyłkowej niewydolności nerek chorzy muszą być leczeni dializami.
Pamiętajmy, że wczesne wykrycie problemu oraz zastosowanie leczenia obniżającego ciśnienie tętnicze krwi, a także wyrównanie cukrzycy, leczenie zaburzeń lipidowych i rzucenie palenia pozwalają na zahamowanie zmian chorobowych.



Zagrożony układ nerwowy

Polineuropatia cukrzycowa to zespół zaburzeń i objawów chorobowych układu nerwowego, jakie mogą wystąpić w przebiegu źle leczonej cukrzycy. Ich przyczyną jest uszkodzenie licznych w naszym ciele włókien nerwowych wskutek wystąpienia długotrwałego nadmiaru glukozy we krwi. Może przebiegać skrycie i długi czas pozostawać nierozpoznana lub dawać objawy przypominające wiele innych chorób (m.in. uczucia mrowienia, drętwienia, kłującego lub piekącego bólu, uczucie przebiegania prądu lub zimna). Polineuropatia cukrzycowa występuje u pacjentów zarówno w cukrzycy typu 1, jak i typu 2, a także w różnych typach cukrzycy wtórnej. Częściej spotykana jest u mężczyzn. Wyniki badań pokazują, że neuropatia cukrzycowa dotyczy około 7 proc. chorych, u których nie upłynął więcej niż rok od rozpoznania cukrzycy i około 50 proc. chorych z cukrzycą trwającą ponad 25 lat. Czynnikami ryzyka rozwoju tego powikłania cukrzycowego jest długi czas trwania cukrzycy, starszy wiek, zmiany w naczyniach krwionośnych, palenie papierosów, picie alkoholu, nadciśnienie tętnicze, wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów.

Choroby układu krążenia

Przyczyną powstawania powikłań są uszkodzenia naczyń, prowadzące do zmian miażdżycowych naczyń o dużej i średniej średnicy. Makroangiopatia prowadzi do zwiększonej zapadalności na choroby układu sercowo-naczyniowego, które stanowią w ok. 80 proc. przyczynę śmierci w tej grupie chorych. Najważniejsze powikłania naczyniowe występujące u diabetyków to choroba niedokrwienna serca i zawał mięśnia sercowego oraz udar mózgu (występuje u 6 do 10 proc. pacjentów).

Stopy pod kontrolą

Groźnym powikłaniem cukrzycy jest stopa cukrzycowa, czyli wszelkie zmiany na stopie u chorego z wieloletnią cukrzycą, wynikające z uszkodzeń nerwów lub naczyń obwodowych. Czucie bólu w stopie cukrzycowej jest zmniejszone i łatwo można przeoczyć moment jej uszkodzenia.
W leczeniu stopy cukrzycowej konieczny jest udział wielu specjalistów, m.in. chirurga, ortopedy, angiologa, diabetologa czy rehabilitanta. Według specjalistów połowie amputacji można zapobiec, jednak konieczna jest do tego edukacja chorych dotycząca systematycznego badania stóp, usuwania modzeli i hiperkeratozy, właściwego doboru butów i wkładek do obuwia, odpowiedniej higieny stóp i edukacji w zakresie zwalczania innych czynników ryzyka, jak wyrównanie cukrzycy, rzucenie palenia, zwalczenie nadwagi.
Można zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego problemu, prowadząc dokładne obserwacje poziomów cukru we krwi i chroniąc swoje stopy. Bezwzględnie należy odwiedzić lekarza, jeśli pojawi się: ból, drętwienie lub swędzenie stóp lub całych nóg, owrzodzenia stóp, które źle się goją, skóra na stopach ma zmieniony kolor, pojawi się skaleczenie, siniak lub inne uszkodzenie skóry na stopie.
Konsultacja: specjalista medycyny rodzinnej lek. ANNA SENDERSKA z Centrum Medycznego Enel-Med.