Na całym świecie cukrzyca rozprzestrzenia się w szybkim tempie i według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) może stać się epidemią XXI wieku, a związane z nią powikłania mogą być coraz częstszymi przyczynami zgonów.
Obecnie na cukrzycę choruje ponad 240 mln ludzi na świecie, a do 2025 roku można się spodziewać wzrostu tej liczby do... 380 milionów. Co roku choroba ta rozwija się u kolejnych 7 mln ludzi. Na szczęście przy obecnym stanie wiedzy cukrzycę można skutecznie leczyć, poprawiając jakość życia i zapobiegając powikłaniom. Od wielu lat pacjenci z cukrzycą mają swobodny dostęp do takich przyrządów jak glukometr (do pomiaru cukru), a ci, którzy muszą przyjmować insulinę - podawaną ją mają w penfilach (automatyczna strzykawka w formie długopisu) - wówczas rola pacjenta ogranicza się do nastawienia odpowiedniej ilości insuliny i podania jej sobie niemalże bezboleśnie.

Pierwsze objawy

Cukrzyca rozwija się podstępnie i często bezobjawowo, jednakże takie objawy jak wzmożone pragnienie, senność, złe samopoczucie, pocenie się oczywiście są klasyczne.
Problem z tą chorobą polega na tym, że jest to jedno z tych schorzeń, które początkowo nie boli, dlatego zazwyczaj jest bardzo późno diagnozowane. Wysoki poziom glukozy nie boli i nikt nie czuje jej niszczącego wpływu na naczynia krwionośne, układ nerwowy i narządy wewnętrzne. Dlatego też chorzy zbyt późno trafiają do lekarza, ignorując pierwsze objawy. Warunkiem uniknięcia powikłań cukrzycy jest utrzymanie właściwego poziomu cukru we krwi, co najlepiej określa systematyczna samokontrola poziomu cukru i wskaźnik hemoglobiny glikowanej.

Problem z cukrem

Gdy w organizmie brak insuliny albo gdy jej poziom jest za niski, zaczynają się problemy z glukozą. Insulina jest hormonem odpowiadającym za przemiany węglowodanów w organizmie. Dostarczamy je z jedzeniem i są głównym źródłem energii. Jednak wcześniej za pomocą hormonu wydzielanego przez trzustkę zostają rozłożone do glukozy. Brak wydzielania insuliny przez trzustkę prowadzi do cukrzycy insulinozależnej najczęściej typu 1, czyli potocznie cukrzycy młodzieńczej.
Rozwój cukrzycy typu 2 jest powolny i często wieloletni, a sprzyja jej współistnienie otyłości. Obecność tkanki tłuszczowej (trzewnej lub inaczej brzusznej) doprowadza do blokowania łączenia się insuliny z receptorami na komórkach, hamując transport glukozy - to jest tzw. zjawisko insulinooporności.
Około 1 proc. wszystkich zachorowań stanowi cukrzyca typu 3, nazywana też cukrzycą wtórną, która pojawia się w przebiegu innych chorób, np. zaburzeń hormonalnych lub chorób trzustki.

Groźna dla mamy i dziecka

Istnieje też cukrzyca ciężarnych (pojawia się u ok. 3 proc. kobiet w ciąży). W czasie ciąży organizm matki pracuje inaczej, zdarza się, że dochodzi do zaburzeń przemiany materii, których wspólną cechą jest podwyższony poziom glukozy we krwi. U jednych kobiet daje konkretne objawy: ogólne złe samopoczucie, nagłe ataki głodu, pragnienia. U innych cukrzyca w ciąży może przebiegać niemal bezobjawowo. W obu przypadkach wymaga jednak dokładnej diagnostyki i odpowiedniego leczenia. Cukrzyca ciężarnych jest bardzo niebezpieczna, bo może doprowadzić do powikłań u matki, jak nadciśnienie czy częste infekcje dróg moczowych, oraz groźnych dla dziecka, jak przedwczesny poród i wady wrodzone: serca, nerek, wodogłowie czy niedorozwój.



Dlatego wszystkie ciężarne powinny być objęte badaniem: testem z obciążeniem 50 g glukozy między 24 a 28 tygodniem ciąży (jest to badanie przesiewowe mające na celu wyodrębnienie grupy kobiet podejrzanych o cukrzycę ciążową i poddanie ich dalszej diagnostyce, która potwierdzi lub wykluczy chorobę). Odpowiednio wczesne leczenie może w znacznym stopniu obniżyć ryzyko wystąpienia poważnych wad oraz powikłań przy porodzie.

Intensywne leczenie

Wskazaniem do rozpoczęcia leczenia insulina jest przede wszystkim cukrzyca typu 1. W cukrzycy typu 2 insulinoterapię zaczyna się w momencie, kiedy komórka beta trzustki produkująca insulinę zużywa się i przestaje odpowiadać na leki doustne. W ostatnich latach obserwuje się istotny postęp w dziedzinie leczenia cukrzycy i jej powikłań. Wdrożono do leczenia nowe, doustne, leki hipoglikemizujęce, np. tiazolidinediony, nowe preparaty insulinopodobne - analogi insuliny ludzkiej (uzyskiwane biotechnologicznie substancje zbliżone do naturalnej insuliny, ale pobudzające komórkowe receptory insulinowe), inhibitory kinazy białkowej C - do leczenia mikroangiopatii, leczenie za pomocą uwrażliwiającego komórki beta wysp trzustkowych do wydzielania insuliny glukagonopodobnego, insulinotropowego peptydu i wiele innych możliwości.
Udowodniono, że intensywna insulinoterapia istotnie ogranicza powstanie powikłań cukrzycy. Dlatego niezwykle ważne jest intensywne leczenie cukrzycy.
W leczeniu cukrzycy typu 2 należy poza utrzymaniem poziomu w granicach 90-140 mg/dl, stężenia hemoglobiny glikowanej, dążyć też do obniżenia ciśnienia tętniczego poniżej 130/80 mm Hg oraz obniżenia stężenia cholesterolu frakcji LDL, czyli tak zwanego złego cholesterolu, poniżej 100 mg/dl; utrzymania stężenia cholesterolu frakcji HDL, czyli tak zwanego dobrego cholesterolu, powyżej wartości 40 mg/dl u mężczyzn i powyżej 50 mg/dl u kobiet oraz obniżenia stężenia triglicerydów poniżej 150 mg/dl.
Czy cukrzycy można zapobiec? Na to pytanie nie ma 100-procentowej odpowiedzi. Wiadomo na pewno, że można opóźnić jej rozwój, a także powstanie powikłań. Aby tak się stało, trzeba stosować profilaktykę: racjonalnie się odżywiać, unikać stresu, prowadzić higieniczny tryb życia i nie dopuścić do powstania otyłości i badać się! Każdy, kto przekroczył 45. rok życia, powinien raz w roku zmierzyć stężenie glukozy na czczo we krwi. Natomiast osoby z grupy podwyższonego ryzyka - powinny to badanie wykonywać nawet częściej.

Kiedy zapobiegać

Czynniki ryzyka to wiek powyżej 45 lat, nadwaga, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca u osób z bliskiej rodziny, choroba niedokrwienna serca, miażdżyca naczyń mózgowych i kończyn dolnych, choroby trzustki, wątroby, cukrzyca w okresie ciąży, różne objawy skórne, neurologiczne, okulistyczne i inne.
Prawidłowe stężenie cukru w osoczu krwi żylnej na czczo powinno być niższe niż 110 mg/dl. W dwie godziny po podaniu doustnie 75 g glukozy stężenie cukru ma być niższe niż 140 mg/dl.
240 mln osób na świecie choruje na cukrzycę
Konsultacja: specjalista medycyny rodzinnej lek. ANNA SENDERSKA z Centrum Medycznego Enel-Med.