Lekarz lub pielęgniarka decydujący się prowadzić praktykę na własny rachunek, w sytuacji gdy współmałżonek jest już przedsiębiorcą, muszą dokonać analizy i wyboru najlepszego małżeńskiego statusu majątkowego.
Relacje majątkowe między małżonkami są ważne z punktu widzenia rozliczeń podatkowych. W większości przypadków korzystniejszym rozwiązaniem jest wspólność majątkowa. Ale nie zawsze. W sytuacji, w której przynajmniej jedno z małżonków uzyskuje dochody rozliczane na zasadzie działalności gospodarczej, korzystniejszym ustrojem majątkowym może być rozdzielność.

Status do zmiany

Z punktu widzenia korzyści lub wad podatkowych nie ma idealnego ustroju majątkowego dla małżonków. W zależności od etapu życia, ról zawodowych czy społecznych oraz wielu innych okoliczności lepszym rozwiązaniem może być zarówno wspólnota majątkowa, jak i rozdzielność. Na szczęście dzięki coraz nowocześniejszym przepisom kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ustrój ten można dowolnie kształtować (zmieniać) w sposób stosunkowo prosty, o ile tylko między małżonkami panuje zgoda co do sensu konkretnych rozwiązań.
Jeśli więc przyszli małżonkowie startują ze zbliżonego pułapu majątkowego, najmniej kłopotliwym na starcie rozwiązaniem jest zastosowanie ustawowej wspólności majątkowej będącej konsekwencją zawarcia związku małżeńskiego, by z upływem czasu i zaistnieniem kolejnych potrzeb ustanowić u notariusza odrębność lub zawrzeć inną z możliwych między małżonkami umów majątkowych.

Rozdzielność majątkowa

Jeśli w momencie zawierania małżeństwa partnerzy nie zdecydowali się na intercyzę, to warto u notariusza podpisać umowę o ustanowieniu odrębności majątkowej jeszcze przed rozpoczęciem takiej działalności. Po pierwsze, uwolni to małżonka nieprowadzącego działalności gospodarczej od konieczności uczestniczenia w spłacie zobowiązań drugiego małżonka z tytułu tej działalności. Ma to znaczenie, w przypadku gdy biznes się nie powiedzie. W takiej sytuacji tylko z majątku odrębnego małżonka prowadzącego działalność będą zaspokajane roszczenia wierzycieli. Wyjątkiem są należności podatkowe i z tytułu obowiązkowych składek ZUS. W tym przypadku fiskus może sięgać także do majątku małżonka nieprowadzącego działalności, nawet mimo wcześniejszego ustanowienia rozdzielności majątkowej. Będzie więc szansa na to, że byt rodziny nie zostanie poddany maksymalnemu ryzyku.
Ponadto małżonkowi prowadzącemu działalność w ogóle wygodniej będzie działać w warunkach rozdzielności majątkowej. Dla uzyskania kredytu czy poważniejszej pożyczki zbędna będzie zgoda drugiego z małżonków. Nie będzie on też formalnie stroną każdego nabycia czy zbycia składników majątku, który w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą jest traktowany jako wspólny, jeśli między małżonkami istnieje wspólność (nawet wtedy, gdy wyłącznie jest on przedmiotem działalności gospodarczej tylko dla jednego z małżonków).



Prawo do PIT małżeńskiego

Zgodnie z art. 6 ustawy o PIT, małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych przez nich dochodów. Jednak podlegający obowiązkowi podatkowemu, między którymi istnieje wspólność majątkowa, pozostający w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, mogą być na wniosek wyrażony we wspólnym zeznaniu rocznym opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów. W tym przypadku podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany. Z takiego sposobu ustalania podatku nie można skorzystać w roku, w którym małżeństwo zostało zawarte, nawet gdy stało się to 1 stycznia, a ponadto między małżonkami musi istnieć wspólność majątkowa (rozliczenia takie nie można dokonać, gdy przyszli małżonkowie zawarli intercyzę).
Sprawa się jednak komplikuje, gdy jedno z małżonków (albo oboje) uzyska w danym roku podatkowym dochód z działalności gospodarczej. Jeśli jest on opodatkowany w formie zryczałtowanej (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub karta podatkowa), małżonkowie tracą prawo do rozliczenia na zasadach preferencyjnych. Podobnie jest w sytuacji, gdy małżonek prowadzący działalność gospodarczą jest opodatkowany na podstawie księgi przychodów i rozchodów, ale rozlicza się podatkiem w stałej wysokości 19 proc. (określanym też podatkiem liniowym od działalności gospodarczej).
Natomiast można się rozliczyć na zasadach małżeńskich, wówczas gdy jedno z małżonków (albo oboje) uzyskuje przychód z najmu i korzysta z podatku w formie ryczałtu ewidencjonowanego.