Dane opublikowane w „Manifeście w sprawie e-umiejętności”, przygotowanym przez European Schoolnet oraz DIGITALEUROPE w ramach kampanii e-Skills for Jobs pokazują trwały deficyt kompetencji cyfrowych (e-umiejętności) w Europie. Wysoka stopa bezrobocia, zwłaszcza wśród młodych, w połączeniu z dużą liczbą nieobsadzonych stanowisk pracy z obszaru kompetencji cyfrowych, pozostaje jedną z najbardziej charakterystycznych cech europejskiego rynku pracy. Cyfrowa gospodarka oferuje Europejczykom świetne miejsca pracy, ale tylko wtedy, gdy dysponują właściwymi kompetencjami cyfrowymi.

Według statystyk niemal połowa populacji UE nie posiada podstawowych umiejętności cyfrowych, a około 20% osób nie posiada ich wcale. Natomiast aż 55 % Polaków posiada minimalne albo żadne kompetencje cyfrowe, zaś wśród zatrudnionych ten odsetek wynosi 48%. I nie chodzi tu o informatyczne kompetencje profesjonalne, niezbędne dla zawodu informatyka (ok. 4% zatrudnionych) ale o powszechne kompetencje cyfrowe (obsługa komputera i podstawowych programów, korzystanie z Internetu), potrzebne dziś na znakomitej większości stanowisk pracy.

Najbardziej rozpowszechnionym a zarazem wiarygodnym certyfikatem świadczącym o posiadaniu kompetencji cyfrowych na rynku polskim jest Certyfikat Umiejętności Komputerowych ECDL (European Computer Driving Licence), poza Europą funkcjonujący jako ICDL (International Computer Driving Licence ), który można uzyskać w 150 krajach świata i zdawać go w 41 językach. Na świecie ponad 11 milionów ludzi posiada certyfikat ECDL (w Polsce ponad 200 tysięcy) - jest on więc certyfikatem powszechnym i w pełni międzynarodowym. Każdy certyfikat ECDL potwierdza określone kompetencje cyfrowe. Dla każdego certyfikatu ECDL określony jest sylabus, czyli wykaz efektów uczenia się, potrzebnych do zdania egzaminu. Definiuje on szczegółowo kompetencje posiadacza.

W celu promowania zrozumienia czym są i do czego służą kompetencje cyfrowe, Komisja Europejska opracowała ramy odniesienia dla rozwoju i rozumienia kompetencji cyfrowych w Europie w ramach projektu DIGCOMP – Digital Competence Framework. Pierwsze opracowanie ramy DIGCOMP w wersji 1.0 powstało w roku 2013. W roku 2016, po kolejnym etapie prac projektowych ukazała się w Brukseli część pierwsza standardu DIGCOMP w wersji 2.0; jej oficjalne tłumaczenie na język polski można znaleźć na stronie www.digcomp.org.pl. Druga część, oznaczona jako wersja 2.1 ujrzała światło dzienne w maju 2017.

Rama kompetencji nie jest wykazem czy katalogiem kompetencji, które można zdobywać - to struktura czy opis hierarchii poziomów kompetencji, umożliwiająca porównanie różnych kompetencji szczegółowych z każdego z reprezentowanych obszarów, w ramach każdej kompetencji odniesienia.
W ramie DIGCOMP zdefiniowano 21 kompetencji odniesienia i zgrupowano je w 5 obszarach - w wersji 1.0 na 3 poziomach zaawansowania, zaś w wersji 2.1 na 8 poziomach, tak jak w Europejskiej Ramie Kwalifikacji.

Polskie Ministerstwo Rozwoju, jako organ udzielający wsparcia w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), dotyczącego m.in. poprawy kompetencji osób dorosłych w zakresie Technologii Informacyjno-Komunikacyjnych (TIK), odniosło się do kwestii niedoboru kompetencji cyfrowych w „Wytycznych w zakresie realizacji przedsięwzięć z udziałem środków Europejskiego Funduszu Społecznego w obszarze edukacji na lata 2014-2020”. W ostatniej edycji „Wytycznych…” z dnia 6 września 2016 r. (kolejna edycja w przygotowaniu) po raz pierwszy zróżnicowano kwalifikacje i kompetencje w zakresie TIK.

Standardem kompetencji, które zgodnie z „Wytycznymi…” można zdobywać w ramach szkoleń finansowanych w ramach EFS, jest wspomniana rama kompetencji cyfrowych DIGCOMP w wersji 1.0.

W ramach certyfikacji ECDL można potwierdzić kompetencje szczegółowe, które wpisują się we wszystkie 21 kompetencji odniesienia ramy DIGCOMP. W ramach projektu ECDL Profile DIGCOMP w ECDL Polska przygotowano całą serię certyfikatów, które mogą potwierdzać wiele różnych kombinacji kompetencji szczegółowych, wpisujących się w różne kompetencje odniesienia DIGCOMP. Na Światowym Forum na Malcie w maju 2017 projekt ten uzyskał nagrodę główną (szklaną kulę) Best Practice Award.

Jeśli chodzi natomiast o kwalifikacje, możliwe do uzyskiwania w ramach projektów unijnych, docelowo będą one określone w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji. Dopóki Rejestr nie zostanie wypełniony kwalifikacjami rynkowymi, można posiłkować się listą kwalifikacji rynkowych, a w szczególności międzynarodowych, określonych zgodnie z Załącznikiem nr 8 do „Wytycznych w zakresie monitorowania postępu rzeczowego realizacji programów operacyjnych na lata 2014-2020” z 17 maja 2017 pt. „Podstawowe informacje dotyczące uzyskiwania kwalifikacji w ramach projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego” gdzie napisano, że kwalifikacjami są certyfikaty, dla których wypracowano już system walidacji i certyfikowania efektów uczenia się na poziomie międzynarodowym. Dotyczy to w szczególności kwalifikacji komputerowych, np. jedynej wymienionej z nazwy – ECDL, a Polskie Towarzystwo Informatyczne (Operator Krajowy ECDL) jest wymienione jako przykład jednostki certyfikującej, jedyny w zakresie takich kwalifikacji. Tę informację można znaleźć w tabeli, na stronie 6 Załącznika nr 8.

Istnieją oczywiście inne niż ECDL certyfikaty, przy tym tych naprawdę wiarygodnych jest bardzo mało. Wraz z ogłoszeniem „Wytycznych…” jak grzyby po deszczu zaczęły powstawać różne „certyfikaty”, reklamowane jako w pełni zgodne z DIGCOMP, gotowe do finansowania z funduszy unijnych, a których jakości i rzetelności nikt nigdy nie przetestował. W dodatku zazwyczaj „certyfikują” one kompetencje odniesienia a nie konkretne kompetencje cyfrowe a „certyfikat” wydawany jest każdemu kto usiądzie do egzaminu, niezależnie od jego wiedzy i umiejętności.

Warto też przypomnieć, że akredytacja Centrum Egzaminacyjnego ECDL została zatwierdzona przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) jako spełniająca wymagania systemu zapewnienia jakości usług szkoleniowych lub doradczych dla podmiotów rejestrujących się w ogólnopolskiej Bazie Usług Rozwojowych.

Jacek Pulwarski, Polskie Towarzystwo Informatyczne